Билгэ
Күн Куйаарыма кинигэтинэн билгэ.
Билгэлэнэргэ биир киhи күҥҥэ биирдэ эрэ баттыахтаах, ол кэннэ утуу субуу хаста да баттаабытын аахсыллыбат, маҥнайгы эрэ сырыын дьиҥнээх буолар.
БИЛГЭЛЭН <--баттаа
|
|
Түүлү тойоннооһун-М
КҮН КУЙААРЫМА ТҮҮЛДЬҮТЭ:
МАЛААҺЫН Дьиҥ олоххо саҥа дьиэҕэ көһөр киһиэхэ - саҥа дьиэ элбэх үтүөнү, үчүгэйи аҕаларыгар, табыллан олорорго. Эргэ дьиэлээх киһи малааһын тэрийэрэ - хаһаайын куһаҕан буоларыгар. Кирдээх хараҥа дьиэҕэ малааһын - кыһалҕалаах олоххо. МАС Саһаан маһын сааһылааһын - туспа буруо таһааран ыал буоларга. Мас эбэтэр саһаан сууллара - олох ыарыырыгар, табыллыбатыгар. МАССЫЫНА Билиҥҥи олоххо массыына - киһи олоҕун суола хайдах тыырыллан иһэрин, инники дьылҕатын билгэлиир. Массыына эриэ-дэхси киэҥ суолунан айанныыра - кыһалҕата суох чуумпу, нуһараҥ олох мэктиэтэ. Массыына нэксиэлээхтик айанныыра - кыһалҕалаах муор-туор олоххо. Массыына саахалланыыта - олох отуора алдьанарыгар, дьиэ кэргэн ыһыллыытыгар. МИЛИИСИЙЭ Милиция тутан илдьэ барара - сэрэхтээх буол, сыыһа-халты саҥарыма, алҕаһы таһаарыма диэн сэрэтии. МИЭБЭЛ Миэбэли алдьатыы - дьиэ иһинээҕи иирсээн, кыыһырсыы; дьоҥҥун аймаама, үчүгэйдик сыһыаннас, харыстаа диэн сүбэ түүл. Саҥа миэбэл атыылаһыы - тус бэйэ олоҕоруларыйыы тахсарыгар. Кэргэннээх киһи миэбэлин уларытара - кэргэниттэн арахсан иккистээн олох оҥосторугар. МӨҔҮҮ-ЭТИИ Түһээн чугас киһигин мөҕүү эбэтэр кимтэн эмэтэ бэйэн мөҕүллэрин - өйдөспөт, тапсыбат буолуу бэлиэтэ. Билбэт дьонун мөҕөллөрө - этэллэрэ - үлэҕэ хайҕанарга. МӨҺӨӨЧЧҮК Толору маллаах мөһөөччүк - атахха тирэхтээхтик туруу бэлиэтэ. Кураанах мөһөөччүк - хаһаайыстыбаны ыпсарар инниттэн туох эрэ саҥаны саҕалыырга сүбэлиир түүл. МУЗЕЙ Музейы кэрийэн көрүү - саҥа толкуй киирэригэр, элбэҕи билэргэр, өй-санаа өттүнэн уларыйаргар. МУНУУ Тыаҕа мунуу - тутатына баһаарыллыбат кыһалҕа үөскүүрүгэр. МУОРА Муора кытылын устун дьаарбайыы, муораҕа дуоһуйа сөтүөлүүрүн - кэрэхсэбиллээх сынньалан иһэрин бэлиэтэ. Улахан долгуннардаах муора көстөрө - аан дойду балаһыанньатиа ханан эрэ тус олоҕу хаарыйара эбэтэр дьиҥ олоххо муоранан айаннаары сылдьар буоллахха, сэрэхтээх уонна болҕомтолоох буолары эрэйэр сэрэтии. МУОСТА Муостаны чэпчэкитик туорааһын - уустукбоппуруостары чэпчэкитик быһаарарга. Муостаҕа бүдүрүйэн охтуу - барыта кыһалҕалаах өттүгэр уларыйыыта. МУУС Мууска хаҥкынан хатааһылааһын - быстах эрээри үчүгэй хамнастаах чэпчэки үлэ. Муус алдьанара, тосторо - тапталлааҕы кыта истинник өйдөһөн, сыһыан дириҥииригэр. Муус ылыы - көнөтүнэн күннээҕи санаа да буолар эбэтэр хаһаайыстыба тупсарыгар. МЭТЭЭЛ Түһээн мэтээл туттараллара - дьон махталын ыларга. Бравина МААС Мааһынан эмтэнэрин, сотторун - курус олоҕун төрүөтүгэр бэйэн буоларгын ыйар. Маас атыылаһаҕын - сотору кэминэн элбэх дьонтон сылайан, соҕотоҕун олороргун ордоруон. Атын киһи маастанарын түһүүгүн - ким эрэ буруйунан дьонтон - сэргэттэн тэйиччи туттарга тиийиэн. Кимиэхэ эрэ маас биэрэҕин - чуҥкук олоххор сибиэһэй тыын киллэрэ сатыырын табыллыа суох. МААСКА Мааска кэппит дьон - аттыгар сымыйа сураҕы тарҕатааччылар, ордук санааччылар баалларын ыйар. Бэйэн мааска кэтэрин - кимтэн эмит үөҕүллүөн эрээри,онно суолта биэриэн, кыһаллыан суоҕа. Билэр киһин мааскалаах сылдьара - сотору кинини эн бааргар үөҕүөхтэрэ. МАҔАҺЫЫН Толору астаах - үөллээх, табаардаах баай маҕаһыыҥҥа сылдьыы - олох көнөрүгэр. Маҕаһыынтан тугу эмэ атыылаһарын - сотору бэйэҕэр кыра бэлэх оҥостуон. Ким эмэ маҕаһыыҥҥа атыылаһа турарын көрөрүн - сотору эйиэхэ чэпчэки сыаналаах эрээри наадалаах малы бэлэхтиэхтэрэ. Маҕаһыыны халыылларын көрөҕүн - билэр киһин сатамньыта суох, кыбыстыылаах балаһыанньаҕа түбэһиэ. МАКИЯЖ Сирэйи - хараҕы оҥостуу - чиэскэ-бочуокка тиксэргэ. МАЛ Малы хомунуу - ыраах айанныырга. Малгын сүөрэҕин, хостуугун - туһата суох малы бэлэх ыларгар. Малгын муостаҕа тамныыгын - эйиэхэ сыһыана суох элбэх сонуну истэргэр. Атын киһи малын сиргэ - буорга тамныыгын - сотору бииргэ үөрэнэр дьонун эн тускунан бөрүкүтэ суох кэпсэтэллэрин истэргэр. Малгын - салгын атыылыыгын - чугас дьоҥҥун кытта быстах кэмҥэ иирсэргэр. Аймахтарын малларын атыылыыллар - дьиэ иһигэр улахан айдаан тахсарыгар. Туох эрэ мал - сал атыылаһаҕын - үлэҕэр мэһэйдэр көстөллөр. МАЛИНА (БИЭ ЭМИИЙЭ) Малина хомуйаҕын - атын сиргэ дьаарбайа бараргар. Ким эрэ малина хомуйар - ол киһи атын сиргэ күүлэйдии барарыгар. Малина сиигин - үгүс түбүккэ төбөҕүнэн түһэҕин. Атын киһи малина сиирэ - туохха эрэ сыыһа үктэтэн, үгүс элбэх кыһалҕа кыһарыйарыгар. Малина атыылаһаҕын - дьолун бэйэҕиттэн эрэ тутулуктаах. МАЛЫЫППА малыыппа ааҕыы - туруктаах олоҕу эрэннэрэр. Атын киһи малыыппа ааҕарын көрөҕүн - баҕарбатаргын да айаҥҥа тэринэргэр тиийэҕин. Малыыппа үөрэтэҕин - төлкөн түстэнэр кэмэ үүммүтүн ыйар. Малыыппа ааҕаргар тылын умнаҕын - туох эрэ соччо бөрүкүтэ суох быһыы-майгы тахсарыгар. МАНААХ Түһээн манаах буолар - сэрэтэр суолталаах: чугас дьоҥҥор туох эрэ куттал суоһуур. Билэр киһин манаахбуолбута - сэрэхтээх буоларга сүбэлиир түүл, туох эмэ быһылааҥҥа түбэһиэххэ сөп. Түһээн манааҕы кырбыыгын, эчэтэҕин - туох эрэ алдьархайтан мүччү түһэргэ. МАНАСТЫЫР Манастыыр иһигэр сылдьыы - үлэттэн уурайарга. Манастыыр таһынан ааһыы - билэр киһин үлэтигэр табыллымыан сөп. Манастыыр умайара - үлэ мөккүөрүгэр кыайыылаах тахсарга. Манастыыр тутуутугар үлэлээһин - сыыһа тыллаһан өскө барарга. МАННЬЫАТ Түһээн көмүс манньыаттары көрүү - хомолтоҕо, харах уутугар. МАНСАРДА Мансардаҕа (дьиэ үрдүгэр тутуллубут хос) ыттыы - бэйэ кыһалҕатын атын дьоҥҥо соҥнуусатыырга. Мансаардаҕа олоруу - дьыала табылларыгар. МАС (ТИИТ) Тии мас - киһи сүрэ. Күөх, силигилии үүнэн турар тиит - үөрүү, дьолбэлиэтэ. Улахан тииккэ ыттыы - ситиһиини, кыайыыны түстүүр. Мас охторо, тосторо - өлүүнү, сүтүүнү түүйэр. Түүлгэ күөх,үүнэн турар тиит куураары-хатаары гыммыта - атын дьоҥҥо эрэли сүтэрэргээбэтэр куһаҕан санаа мунньустарыгар көстөр. Куурбут-хаппыт мас - оҕото-ыччата суох киһи сүрэ эбэтэр эрэй - муҥ үксүүрүн, дьону кытта ситэ өйдөспөт, быһыы- майгы үөскүүрүн биллэрэр. Түүлгэ тиити охторуу - омуннуран, аһара түһэн, бэйэҕэр куһаҕаны оҥостуоххун сэрэтэр. МАСКАРААТ Түһээн маскараакка сылдьаргын көрөрүн - сотору туох эрэ хобу - сиби истэргэр. МАССЫЫНА Түһээн массыынаны көрүү - барар - кэлэр санаа батарбатын таайтарар. Массыынаны сатаан ыыппат киһи массыына ыыта сылдьарын түһүүрэ - үлэни - хамнаһы табан салайарын бэлиэтэ. Массыынаҕа олорсон айаннааһын - үлэ хамнас үчүгэйдик баран иһэрин мэктиэлиир. Массыынанан олус түргэнник айаннааһын - кыаттарбат дьыаланы ылсаары гыммыккын сэрэтэр. Кими эмэ кытта бииргэ массыынанан айаннааһын - ол киһилиин өйдөһөргүн, биир санаалааххын ыйар. Түһээн ким эрэ массыынанан кэлэрин көрүү - ол киһи уһун үйэтэ суох буоларын билгэтэ. Массыына саахалланыытыгар түбэһии - дьыала - куолу соччо табыллыбатыгар,эбэтэр туох эрэ бөрүкүтэ суох уларыйыы тахсарыгар. Түүлгэр массыынаҕын сүтэрэрин - баҕа санаан туолуоҕун туох эрэ туорайдыырыгар. Ханна эрэ айаннаары тэриммиккэрмассыына көстүбэтэ - оҥоруохтаах дьыалан соһуччу туохтан эрэ иҥнэн,ону туоратарга саҥа сонун суолу көрдүүргэр. Массыына тыаһа эбэтэр уота - туох эрэ сурах дуу, сурук дуу кэлэригэр. МАСТАРЫСКЫАЙ Мастарыскыайга сылдьыы - сытыытык утарсан өс саныыр дьону самнарарга Мастарыскыайга үлэлээһин - өстөөхтөрү кытта атааннаһарга. МАХТАЛ Кимиэхэ эрэ махтанаҕын - барыс киирэригэр. Атын дьон эйиэхэ махтаналлара - үөрүүлээх түгэн тосхойоругар. МИИН Миин - үп-харчы сүрэ. Миин иһэр - барыстанарга, үп-харчы киирэригэр. Миин буһарыы - бэйэҥ дьолгун бэйэн уһанаргар. Миини сылытыы - күүһү уурдахха, кыһаннахха, үлэ-хамнас тупсарыгар. Миини дьалкытыы, тоҕуу - улахан үп-харчы киирэн баран иҥмэтигэр. МИИННЬИК, СИППИИР Түүлгэ миинньиги көрүү - урукку иэһи төлүүргэ. Дьиэни сиппийии - түбүккэ. Ким эрэ муостаны сиппийэрэ - кыра ороскуот тахсарыгар. Миинньик атыылаһаҕын - халтай түбүгүрэргэ, суолтата суохтан долгуйарга. МИЭЛ Миэл - харчы бэлиэтэ. МИКРОСКОП Микроскобунан тугу эрэ көрүү - кыраттан улахан айдаан тахсарыгар. Микроскобунан туох эрэ дьиктини сонурҕаан көрүү - туох эрэ дьиктини билэн соһуйарга, өмүрэргэ. МОКОРУОН, ЛАПСА Мокоруон, лапса - түүл тылыгар куһаҕаны түүйэллэр. МОЛЬ (ТҮҮЛЭЭҔИ СИИР КӨЙҮҮР) Мольу өлөрө сатааһын - эр киһи бэйэтин кэрэтин билиммит дьахтары көрсөрүгэр, оттон дьахтар күлүгээҥҥэ түбэһэригэр. МОНУМЕНТ (ПААМАТЫННЬЫК) Монумент түүлгэ көстөрө - улахан чиэскэ - бочуокка тиксэргэ. монумент аһыллыытыгар сылдьыы - дьаныардаахтык үлэлээн дьон ытыктабылын ыларга.Монумены алдьатыы - саакка - суукка киирэргэ. МООЙ Түһээн моонньу синньиирэ - доруобуйа мөлтүүрүгэр. Моонньу уһуура - чыын - хаан, аат - суол үрдүүрүгэр. Түһээн моонньугун муомахтыыллара - моонньу ыалдьарыгар эбэтэр эйиигин салайыан, дьаһайыан баҕарар дьон көстөллөрүгэр. МОРКУОП Үлэҕэ араас мэһэй тахсарыгар, кыһалҕа үөскүүрүгэр.. МОРОЖЕНАЙ Мороженайы түһээтэххинэ - тылгын кыана туттарын наада - өскө сааска киириэххин сөп. МОТОЦИКЛ Мотоциклы ыытыы - карьера түргэнник үрдүүрүгэр. Мотоцикл алдьанара - карьера туох эрэ мэһэйтэн атахтанарыгар. Саҥа омук мотоцикла - кыраныысса таһыгар угуйар түүл. Эргэ мотоцикл - үлэҕэ - хамнаска улугуруу тахсыбытын бэлиэтэ. МОТУОР Мотуору түһүүрүн - үлэлии сылдьар бырайыаккар туох эрэ ситэ толкуйдамматаҕын бэлиэтэ. МӨККҮӨР Кимниин эрэ мөккүһэрин - туох эрэ боччуму булан ыларгар. Онуоха харчыга мөккүстэххинэ - булбуккар дьиэлээхтэрин үөрэллэр. Билэр дьонун мөккүһэллэрэ - аймахтарын тугу эрэ сүүйэллэригэр. Билбэт дьонун мөккүһэллэрэ - доҕор киһин тугу эмэ сүүйэригэр. МӨҺӨӨЧЧҮК Кураанах мөһөөччүк - харчы кэлэригэр, санаа көнөрүгэр. Толору мөһөөччүк - аһыы, аба, дьадайыы бэлиэтэ. МУЗЫКА Түһээн музыканы истии - санаа түһүүтүгэр. МУЛЬТФИЛЬМ Мультфильм геройдарын көрүү - соһуччу үөрүүлээх түгэн үүнэригэр. МУНДИР Саҥа мундиры кэтии - үрдүк сололоох баай киһини кытта билсэргэ. Мундиры сууйуу - тарааһын, өтүүктээһин - үлэҕэ - хамнаска уларыйыы тахсарыгар. Мундиры абырахтааһын -үлэ хаамыытын туох эрэ харгыстыырыгар. МУНУУ Мунар - куһаҕаҥҥа. МУННЬАХ Саха быһаарыытынан мунньах - сэрии, туох эрэ аймалҕан, алдьархацй сүрэ. МУОРА Долгуннурар муора - баҕа санаа туоларыгар. Чуумпурбут муора - көрдөһүүгэ аккаас ыларга. Муораҕа сөтүөлээһин - чиновниктартан сылтаан кыһалҕаҕа тэбиллэргэ. МУОСТА Өрүһү туоруур муоста - ыарытыйан баран өрүттэргэ. Хайа хаспаҕын уҥуордуур муоста - туох эрэ былаҕайтан кыл мүччү быыһанарга. Дьиэ муостата алдьаммыта - олоххо дэбигис туоратыллыбат туох эрэ мэһэй баарын көрдөрөр. МУОХ Муох - үҥсүү-харсыы сүрэ. Муох хомуйааһын - тугу эрэ быһаарса сатаан государство органнарын кытта суруйсарга. МУУС Муус, хаар, уу - харах уута. Муус устун этэҥҥэ хаамыы - туһалаах үлэни оҥорорго. Элбэх муус чөмөхтөммүтүн көрүү - туһата суоҕунан дьарыктанарга, албын санааҕа ылларарга. МЫЫЛА Мыыла - ночоотуруу бэлиэтэ. Мыылалаан суунуу - харчы инниттэн түбүгүрэргэ. МЭКЧИРГЭ Мэкчиргэ - туох эрэ куһаҕаны түүйэр МЭТИРИЭТ Бэйэ мэтироиэтин көрүү - байарга - тайарга. Ким эрэ мэтириэтин көрүү - үөрүүлээх сонуҥҥа. Мэтириэти атыылаһыы - баай-талым олоххо. МЭТЭЭЛ Атын киһиэхэ мэтээл иилэн бьиэрии - кини ураты кыайыыны ситиһэригэр көмөлөһөн, тирэх буолуу. МЭЭРЭЙ Миэтэрэнэн тугу эрэ мээрэйдиир - хомолтоҕо. МЭЭЧИК Мээчигинэн оонньуур - кими эрэ кытта иирсэргэ.
Суруйда Baaska. 2011-12-12 17:33:47 +10.
|
|
^ Үөһээ DIV >
|