Билгэ
Күн Куйаарыма кинигэтинэн билгэ.
Билгэлэнэргэ биир киhи күҥҥэ биирдэ эрэ баттыахтаах, ол кэннэ утуу субуу хаста да баттаабытын аахсыллыбат, маҥнайгы эрэ сырыын дьиҥнээх буолар.
БИЛГЭЛЭН <--баттаа
|
|
Айыы итэҕэлэ
КУҺАҔАННЫК ӨЛБҮТ КИҺИНИ КӨМҮҮ СИЭРЭ - ТУОМА
Киһи күн сирин көрөн, олох олорон, тоҥхойо кырдьар сааһыгар тиийдэҕинэ, "анараа дойдуга" аттанар, ол аата өлөр кэмэ кэлэр. Ону кэһэн, быстах санааҕа ылларан, бэйэҕин дьаһаннаххына айыы уйбат улахан аньыыта буолар. Былыр дэҥ кэриэтэ бэйэҕэ тиийинэллэрэ үһү. Итинник өлбүт киһини түргэн үлүгэрдик, ытааһына - соҥооһуна, айдаана - куйдаана суох, баҕана үүтүн курдук дьаама хаһан,төбөтүн туруору уган таҥнары көмөллөрө. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Оҕо төрүүрүгэр сиэр-туом оҥоһуллуута
"Оҕо төрөөһүнэ" биир улахан сиэр - туом. Дьахтар Айыыһыта чугаһаабыт буоллаҕына (ол аата төрүүрэ) эр киһи бэлэмнэнэр. Кини чугас күөлүн таһыттан ньалаххай оту үргээн киллэрэн ампаарын үөһээ өттүгэр кыбытар. Тыаҕа тахсан мас булан киллэрэн "сатанах" оҥорор: икки ачаахтаах маһы туруору анньар, уонна ол үрдүгэр биир туорай маһы уурар. Мас анныгар күөх оту тэлгиир. Ону Сэһэн Боло "Төрүүр майгы" диэн ааттаабыт. (Боло, 1994) Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Идэ Айыыта киириитэ
Суолтата. Сахаҕа "Киһи биирдээх" диэн өс хоһооно баар. Ити биирэ диэн киһи идэтин ааттыыллар. Киһи хайаан да ханнык эрэ идэлээх төрүүр. Аартыга. Дьоҕур Идэ Айыытын аартыгынан киһиэхэ тахсар. Бу аарытык хас биирдии киһи кутун кытта сибээстээх. Идэ аартыгын устун сүр кэлэр уонна кут нөҥүө тахсан киһи этин сиинин тэрээһинэ, өйө санаата, уйулҕата буолар. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Сахалыы санааһын
Айыы Үөрэҕэ бэйэтэ толкуйдуур ньымалаах. Ол ньыма сахалыы санааһын диэн ааттанар. Киэбэ. Сахалыы санааһын сүрүннээн олоҥхолорго, былыргы кэпсээннэргэ, тойутарга уонна аман өстөргө сөҥө сылдьар. Олоҥхолорго сүрүннээн аан дойду айыллыыта уонна үөтүүлээх эйгэлэргэ буолар охсуһуулар ойууланаллар. Манна киһи Үрдүк Айыылартан ананан Орто Дойдуга түспүтэ уонна Орто Дойдуга олоҕу чэлгитэр аналлааҕа уһулуччу тутуллан кэпсэнэр. Онон биһиги олоҥхолору Айыы Сэһэнин саамай толору төрүт көрүҥүнэн ааҕабыт. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Саһыл өлөрдөххө. Сиэр-Туом.
Саһыл өлөрөн кэллэххинэ, ааны тоҥсуйаҕын уонна эмээхсиҥҥэр: – Саһыл өлөрдүм. Уоккар аста кээс, – диигин. Сиһилии
|
|
^ Үөһээ
|