1972 сыл. Ыһыах кэмэ. Соторутааҕыта аармыйаттан кэлэн дойдубар, дьоммор ахтылҕаммын таһаара, үөрэ-көтө сылдьар кэмим. Олохтоох сибээс тэрилтэтигэр мончуорунан үлэҕэ киирдим. Ыһыах кэмигэр сибээс үлэтэ элбиир. Соҕотох араассыйа эрэ үлэлиир, оччолорго төлөпүөн диэн суох.

   Үлэ чааһа бүтэн, арадьыыс Матвей Юмшановтыын дьиэлээн иһэн, билэрдии Сөдүөт оҕонньорго киирдибит. Оҕонньор соҕотох, дьон ыһыахтыыр сиргэ, кулуупка, барбыттар. Саҥа дьиэ аһыыр хоһо сөрүүн, остуолга ыһыах аһа, кымыс тардыллан турар. Үлэ, булт туһунан кэпсэтии буолла. Маппый кэпсэтиини ырааҕынан эргитэн, сибиэҥҥэ, абааһыга тиэрдэн кэбистэ. Оҕонньор кэпсиир:

Геналаах Жора тохтоон уот оттунарга быһаарыннылар. Мантан ордук табыгастаах сир көстүө суох. Маһа бөдөҕө, суолтан чугаһа, аны аттыгар үрүйэ баар – ол аата мууска санаарҕаабаттар. Болуоктарын состорон аҕаллылар да, үлэлээбитинэн барыахтара. Кинилэр тутуу маһын бэлэмниэхтээхтэр. Биир сыл кыһыннары-сайыннары тутууга үлэлээн, хамнас аахсан сылдьыбыттара да, күһүн кэлиитэ үһүө эрэ буолан хааллылар. Маҕнай утаа хомуллан кэлэллэригэр элбэх киһилээх биригээдэ этэ. Сөп буола-буола хамнастара кэллэр эрэ почтанан дьонноругар ыытан иһэллэрэ. Дьонноруттан тэйбиттэрэ ырааппыт Жоралаах Гена эрэ ыыппаттара. Ол да гыннар харчылара бүппүтэ эрэ баар буолара...

Чурапчыга Оҕо Ытаабыт диэн иччилээх алаас баар. Ол алааска өрдөөҕүтэ биир дьулаан түбэлтэ буолбута үһү. Кырдьаҕастар кэпсииллэринэн, бу алаас урукку дьиҥнээх аата Куоҕастаах диэн эбитэ үһү. Былыр ол Куоҕастаахха биир саха ыала сайылыктанан олорбут. Туох аньыылаахтара-харалаахтара эбитэ буолла, ол гынан баран оҕо букатын турбат ыала эбит.

Абааһы күүстээх дьону кытта кэлэн бэрт былдьаһар диэн былыргылар итэҕэйэллэрэ.

 

Былыыр-былыр билиҥҥи Хаҥалас улууһун сиригэр, Бөҕө Чолбон диэн ааттаах чиэппэр күүстээх бухатыыр киһи олоро сылдьыбыт. Дьон кэпсээнинэн, икки толору уулаах уһааты оҕо оонньуурун курдук кууһа сылдьар күүстээҕэ эбитэ үһү. Ардыгар алааһынан ааһан иһэн дьон сүөһүтүн харбаан ылан, хотоннорун үрдүгэр таһааран, туруоран кэбиһэн муокастыыра эбитэ үһү.

 

Бу түбэлтэ 90-с сылларга Уус Майда сиригэр буолбута. Күһүн аайы аҕам икки таайым икки оттуур сирбитигэр кустуу киирэллэрэ.

Ол сыл эмиэ, үгэстэринэн, кустуу сылдьыбыттар. Киэһэ аҕам уонна биир таайым дурдаларыгар киирбиттэр. Биир таайым үүтээҥҥэ утуйа хаалбыт. Сарсыныгар аҕам аах үүтээннэригэр кэлбиттэрэ, киһилэрэ титирэстии-титирэстии, биир сири көрөн баран олорор үһү. Туох буолбутун токкоолоһо сатаабыттар да, таайым биир да тылы саҥарбатах. Күнүскү аһылык кэннэ киһилэрэ дьэ нэһиилэ кэпсээбит.