КҮН КУЙААРЫМА ТҮҮЛДЬҮТЭ:
ИДЭҺЭ
Идэһэ - кэлэр өттүгэр баайдык - тоттук, эрэйи билбэккэ олорорго.
ИЗУМУРУД
Изумуруд таастаах бэлэҕи ылыы - улахан ситиһии кэлээри турарын эрэннэрэр.
Эдэр кыыска изумуруд бэлэхтииллэрэ - кэргэн тахсан этэҥҥэ олороругар.
Эр киһиэхэ изумуруд көстөрө - үлэтэ ситиһиилээх буоларыгар, дьахталлар болҕомтолорун тардарыгар.
ИИК-СААХ
Ииккэ-саахха умньаныы - ботуччу һп-харчы кэлэригэр.
ИННЭ
Иистэнии - үлэ үксүүрүгэр.
Иннэҕэ тарбаҕы тэһэ анньыы -сыыһа саҥаран дьонтон сэмэлэнэргэ.
ИЛДЬИРИЙБИТ ТАҤАС
Илдьирийби таҥастаах сылдьыы - санааҕа ылларыы, иэскэ киирии, үп-харчы тиийбэтигэр.
ИМПЕРАТРИЦА
Императрицаны түһээн көрүү - эмискэ былааска, салайар үлэҕэ тахсарга, өй-санаа күүрэригэр.
ИСТИЭНЭ
Дьиэ истиэнэтэ сырдыга, ырааһа - үчүгэй олоҕу түстүүр.
Истиэнэ киртийбитэ - дьиэ кэргэн олоҕун отуора ыһыллыытын сэрэтэр.
Истиэнэттэн илии быгара, туох эрэ киһи куттаныах сирэйэ хараҕа көстөрө - дьиэн сибиэннэммитин түүл нөҥүө биллэрэр.
ИҺИИРИИ
Ким эрэ иһиирэрэ - куһаҕан сонуҥҥа
Бэйэн иһиирэриҥ - аньыыны оҥороору гыммыккын диэн сэрэтэр түүл.
ИҺИТ
Ыраас иһит - дьиэҕэ - уокка чуумпу, үлэҕэ хамнаска табыгастаах кэм кэлэригэр.
Кирдээх иһит - өйдөспөт буолууга, сыһыан алдьанарыгар, санаа түһүүтүгэр.
Иһит бэлэхтииллэрэ - ыал буоларга.
Иһит сууйуу - куһаҕан сонуҥҥа.
ИЧЧИ
Хаһан да харахтаабатах дьикти баҕайы дьүһүннээх киһи илиитин ууммутунан утары көрөн турара - дьиэ иччитэ ас көрдүүрүн бэлиэтэ, уоккун аһат диэн сүбэ түүл.
Бравина
ИГИИ
Игии - эбиискэ үлэ - хамнас.
ИГИРЭ
Түһээн игирэ аҥаардааҕын - кэргэҥҥинээн хардарыта таптаһаргыт уонна бэйэ бэйэҕитигэр толору эрэнсэргит бэлиэтэ.
Түһээн игирэ оҕолордооҕун - дьиэ кэргэҥҥэр тапталы, истиҥ сыһыаны түстүүр.
Игирэ дьону көрсүү - ситиһиини кынаттыыр.
ИЗУМРУД
Измруд - көр-нар, дуоһуйуу бэлиэтэ.
Измруд булан ылыы - кэрэ кыыһы, мааны дьахтары көрсөргө.
Измруд атыылаһыы - тулалыыр эйгэ барыта сырдык, ыраас буоларыгар.
ИИКТИИР
Түһээн ииктиирин - чугас дьоҥҥун кытта өйдөспөккүн эбэтэр быстах хомойууну, кыра ночооту көрдөрөр.
Кимиэхэ эмэ ииктээтэххинэ - ол киһилиин этиһиэн эбэтэр тыл тылга киирсибэккэ иирсиэҥ.
Билэр киһин ииктиирин көрөҕүн - ол киһи ыарытыйар буоллаҕына, сотору үтүөрэригэр, онтон доруобай киһи ыалдьарыгар.
ИИН
Түһээн өлбүт киһи иинин хаһарыҥ - тиийиммэттик, кыараҕастык олороруҥ бэлиэтэ.
Хаһыллыбыт иини көрүү - аймах дуу, билэр киһиҥ дуу туохтан эрэ санаарҕыырыгар, ыварытыйарыгар.
ИЙЭ
Түһээн ийэҕин көрдөххүнэ - барыҥ барыта табыллыа.
Ийэҥ кэлэн сэрэтэрэ, көрөрө-харайара, оҕолуура - ыарытыйарга, туох эмэ кыһалҕаҕа ылларарга.
Түүлгэр өлбүт ийэн көстөрө - араас сыыһа - халты туттунууттан сэрэтэр быһыыта эбэтэр олоххор үчүгэй өттүгэр уларыйыы буолаары гыммытын таайтарар.
ИЙЭ КЫЛЫН
Ийэ кылыҥҥын көрдөххүнэ - аймах дьоҥҥун кытта өйдөспөт быһыы-майгы үөскүүр.
ИЛИИ
Түүлгэ киһи илиитэ суох буоларын көрүү - үчүгэйдик билэр киһин ыарытыйарыгар.
Илии тутуһарыҥ - кимниин эмэ үчүгэй сыһыаны олохтуургар эбэтэр өр кэмҥэ көрбөтөх, тэйсибит доҕоргун кытта көрсөргөр, эйэлэһэргэр.
Илии ырааһа - элбэх харчы ыларга.
Илии киртийэрэ - сөбө суох дьыаланы оҥостон эрэйдэнэргэ.
Илии хааннанара - доҕору сымыйаҕа балыйан, быстах кэмҥэ тэйсэргэ.
Илии түүлэнэрэ - саха толкуйунан, көһүппэтэх өттүттэн барыс киирэригэр, күүс-көмө кэлэригэр, оттон нуучча саныырынан - соччото чуох быһыы - майгы тахсарыгар.
Мыччыстыбыт, куурбут - хаппыт илиилээҕин - олоҕун үчүгэй өттүгэр эргийэригэр.
Эдэр, кыраһыабай илиилээҕин - олоҕун мөлтүүрүгэр, элбэх харчыны сүтэрэргэр.
Түүлгэ илии суунуу - кыайтарбат уустук дьыалаҕа туораттан көмө кэлэригэр эбэтэр бырааһынньыкка, аһылыкка сылдьарга.
ИЛИМ
Саҥа илим - эйиигин өс саныыр дьонтон араҥаччылыыр үтүө киһи аттыгар баарын туоһулуур.
Илими баайыы, абырахтааһын - ордук санааччылартан көмүскэнэргэ элбэх сыра барарыгар.
Эргэ, тырыттыбыт илим - ночоотурарга.
Илимҥэ түбэһии - куһаҕан дьон атахтыылларыгар.
ИНБЭЛИИТ
Инбэлиит киһини түһээн көрүү - баҕа санаа кыайан туолбатын биллэрэр.
ИНЖЕНЕР
Инженер түүлгэ көһүннэҕинэ - төһө да баҕарбатах иһин айаҥҥа барартан аккаастаммат ордук, карьераҕа туһалаах сырыы буолуо.
ИННЭ
Иннэ - санаа сүрэ, этиһии, иирсээн бэлиэтэ.
Иннэнэн тугу эрэ тигии, иистэнии - эрэнэр, итэҕэйэр киһиттэн хомойорго-хоргутарга.
Иннэни көрдөөһүн - үлэ түмүгэ суох буоларыгар эбэтэр араас мэһэйи, эрэйи көрсөргө.
Иннэлээх сап - эн бэйэн дьыалаҕынан дьарыктанарын оннугар туора дьон кыһалҕаларыгар сүүрэргин ыйар.
Иннэ атыылаһыы эбэтэр иннэни булуу - ночоотурарга.
ИНОПЛАНЕТЯНИН
Космос атын түгэҕиттэн кэлбит киһини, харамайы көрүү - туох эрэ дьикти быһыы тахсыаҕын бүтэйдии сэрэйэргин туоһулуур.
ИНСТИТУТ
Түһээн үрдүк үөрэх кыһатыгар, институтка сылдьарыҥ - саҥа билиини ыларыҥ наадатын таайтарар.
ИС ТАҤАС
Ис таҥас кэргэнниилэр иирсэллэригэр көстөр.
Ис таҥаһы сууйуу, өтүүктээһин - кэргэн күнүүлүүрүгэр, туохха эрэ уорбалыырыгар.
ИСКЭН
Сһуччу үөрүүлээх сурахха көстөр.
ИСКЭХ
Балык искэҕин сиир - харчыга албыннатарга.
Оҕуруот аһыттан эриллибит искэҕи сиир - кыһалҕаттан өрүттэргэ.
ИСПИИР
Испиири иһии - үп-харчы киирэригэр.
Ким эрэ испиири иһэрэ - билэр дьонун харчыланалларыгар.
Испиири атыылаһыы - баар балаһыанньа көнөрүгэр.
ИСПИИСКЭ
Түһээн испиискэни көрүү - балаһыанньа тупсарыгар.
Испиискэни уматыы - дьылҕа төрдүттэн уларыйарыгар.
Ким эрэ испиискэ уматара - улахан суолталаах сонуҥҥа.
Испиискэни сүтэрии - сөптөөх сүбэни кулгаах таһынан аһаран, улахан суумманы сүтэрэргэ эбэтэр сүүйтэрэргэ.
Испиискэ уматарын буруолуу буруолуу умуллан иһэрэ - сотору олоххор кыайан туоратыллыбат улахан мэһэйдэри көрсөргөр.
ИСПИИҺЭК
Түһээтэххинэ, аатын испииһэккэ киирбэтэх буоллаҕына - өтөрүнэн өлүөр сылдьыан, эбэтэр ыарытыйар буоллаххына, доруобуйаҥ тупсан, көнөн барыа.
ИСТИЭНЭ
Истиэнэ - мэһэй бэлиэтэ.
ИҺИТ
Кураанах иһит - улахан ночоот тахсарыгар.
Толору иһит - дьыала табылларыгар.
Саха тойоннооһунунан, иһит алдьанара - куһаҕаҥҥа, нууччаҕа төттөрүтүн - дьолго, соргуга.
ИТИРИК
Түүлгэр билэр киһин итирик сылдьара - ол киһини эн бэйэн да билбэккинэн быстах өйдөөх диэн сэнии саныыгын.
Бэйэн итирбиккин түһүүрүн - сылайбытын, мөлтөөбүтүн бэлиэтэ.
Түһээн итирбиккиттэн кыбыстар, санаарҕыыр буоллаххына - үлэҕэр-хамнаскар бэйэн өттүгтэн сыыһа-халты тахсарыгар.