Кэнники өттүгэр куһаҕаннык өлбүт киһини кыһыл талаҕы эриэн гына суллаан баран, тириитэ илдьирийиэр дылы дэлби таһыйаллар: "Бэйэҥ өлүүгүн бэйэҥ булбутуҥ. Орто дойдуга төннөн кэллэххинэ, сирэйгин быһа сынньан ыытыахпыт", - дииллэр. Ол кэнниттэн  ыраах ойуурга киһи сылдьыбат сиригэр таһааран, инчэҕэй буорга умса сытыаран көмөллөр. Үөр буолан эргийэн кэлбэтин диэн үрдүгэр өрүс хара тааһын баттата уураллар: "Аллараа түс, аны Орто дойдуга атаххынан үктэнимэ", - диэн этэллэр. Иинин үрдүгэр тэтиҥ мастан сэттэ тоһоҕо оҥорон анньаллар.

 

Билиҥҥи үйэҕэ үгүс өттүгэр эдэр ыччат бэйэҕэ тиийинэн  суорума суолланара үксээтэ. Ол ыарахан аньыы. Ону таһынан билигин бэйэтигэр тиийиммит киһини тиһэх суолугар атааралларыгар аньыыны - хараны оҥорботох киһи курдук  ытаан - соҥоон көмөллөр. Бу сороҕор батыһыннарыылаах буолааччы, ол эбэтэр кини кэнниттэн киһи өлөр. Онон өбүгэлэрбит туомнарын тутуһан, куһаҕаннык өлбүт киһини хоруобугар умса сытыаран ииҥҥэ түһэрэн көмүөхтээххин. Хоруобун хаппаҕар быарын туһаайыытынан, куһаҕан тыын тахсыбатын, "илэ" барбатын диэн, 7-8 см иэннээх өрүс хара тааһын баттата уураллар. Ииҥҥэ түһэрэн көмөн баран, уҥуоҕун үрдүгэр  12-15 см  уһуннаах тэтиҥ мастан сэттэ тоһоҕону анньаллар. Ол сүнньүн, санныларын, быарын, киинин, тобуктарын туһаайыытынан буолар.

 

Сиэри - туому толорон баран төннөллөрүгэр, өлбүт киһи сайыспатын диэн дьон кэннилэрин хайыһыа суохтаахтар. Дьиэлэригэр кэлэн кытыан оту уматан эбэтэр түптэ буруотунан күн эргииринэн хаама сылдьан ыраастаналлар. Дьиэ таһыгар сирэйдэрин, илиилэрин сууналлар.

 

Былыр сүтүгэ көстүбэтэх киһини, ойууну ыҥыран кыырдаран, эмэгэт оҥорторон, киһибит "илэ" барбатын диэн  ииҥҥэ түһэрэн көмөллөрө үһү.

 

А.С. Федоров "Өбүгэ сиэрэ - туома" кинигэтиттэн. Бичик - 2011.