Кырдьаҕаһы булан баран доҕорбор кэлэн: "Бүгүн доҕор, дьэ "ыалга" сырыттым, дьиэтин-уотун барытын бүдүүлээтим", - диибин. Ити күн хомунан кырдьаҕас дьиэтин таһыгар 200-300 миэтирэыраах сиргэ хонон тураҕын. Сарсыарда туран кириэс бүөнү баайан оҥороҕун.
Ол бүөнү баайаргар быаҕар тиискинэн түспэккин, наар илиигинэн эрэ баайаҕын. Билбэт дьоҥҥун кытта сылдьар буоллаххына, "өлөрөбүн","өһөрөбүн" эҥин диэн тыллары туттубаккын, наар эйэлээх киһи курдук кэпсэтэҕин, айдаарбаккын. Дьиҥ бултуу бараар туран бултуубарааччылар бары: "Наһаа да утуйуох санаам кэллэ", - диэн нуктаабыта буолан ылабыт. Быһата, кырдьаҕас болҕомтотун сыппатабыт, аралдьытабыт.
Онтон, тиийэбит. Дьиэ айаҕар тиийэн табахтыыбыт, олорон сынньанабыт. "Хоноһо дорооболоһуон иннигэр, дьиэлээх киһи хайдах биллиэҕэй?" - диэн аргыый аҕай кэпсэтэбит. Хайдах киирэри сүбэлэһэн баран,бүөнү түһэрэбит. Оччоҕуна кини ырдьыгыныыр. Онуоха: "Хоноһо дорооболоһуон иннинэ эн дорооболоһуо суохтааххын. Көрсүө киһи буолаҕын", - диэн бүөнү түһэрбит кырдьаҕас киһи саҥарар.
Уһун ураҕас быстан, суллаан баран, бүөн ойоҕоһунан үргүлдьү киллэрэҕин: "Чэ эрэ, ыччаттарыҥ кэлэн турабыт, уҥуоххун туттараары көһүннэҕин, онон ол-бу буолбакка үчүгэйдик дорооболос, биһигини, ыалдьыттары кытта", -уонна ураҕаһы уган түүтүн эрийэн бэйэҕэр тардаҕын, оччоҕуна ураҕаһы кытта өлөрсө-өлөрсө тиийэн кэлэр. Ол кэнниттэн бултуугун. Өскөтүн кырдьаҕас мынаардаҕына, бары саабытын эһэбит.
Иһирдьэ быалыырга тылламмыт киһи киирэр уонна быаны кырдьаҕас моонньугар кэтэрдэр, оччоҕуна бары саба түһэн тардан ылабыт. Уонна үргүлдьү соһон: "Бу кээрээкэ омуктар өбүгэбитин өлөрбүттэрин көмүс уҥуоҕун көтөҕөөрү, алтан уҥуоҕун араҥастаары баран иһэбит", - дии-дии, ытаспыта буола-буола, балааккабытыгар тиийэ соһон аҕалабыт. Ол кэннэ иһин тыырарыгар: "Кымырдаҕас, ааҕый сүүрдэ", - дии-дии сүлэҕин. Сүлэн баран түөһүн түөмстүүгүн. Онтон сүрэҕин, тыҥатын, мэйиитин быспаккаҕын бииргэ ылаҕын.Ол кэнниттэн тыҥатын айаҕар уоптаран кэбиһэҕин: "Кэнэҕэһин үйэ тухары ыччаттаргын көрөр истэр буоллаххына, сүрэхтээх тыҥан бэлэскэр кэлэн бүөлүү сытар буоллун. Ол курдук аһыныгас буол", - диэн этиллэр. Онтон кулгааҕар икки мас ытарҕаны баайан баран: "Өбүгэбин олус да үчүгэй гына киэргэттим", - диигин. Ол гынан баран тобугун аллаараа өттүнэнмаска мэйиитин араҥастыыгын: "Биһиги эйиигин куруук баһылыы турууһубут", - диигин. Ити уураргар төбөтүн арҕаа диэки хайыһыннараҕын: "Кэлбит суолун кэҕиннин, барбыт суолун малыйдын. Саха киһитигэр-сүөһүтүгэр хатааннаах санааны санаама. Халыҥ хардаҕын, суон дурдаҕын далай иһиттэн, далгыра кутуругуттан ылан бар".
Былыргы абыычай быһыытынан улахан мүһэтин эттииргэр алдьаппаккын. Сүрэҕин ылан хайытан биирдии ньуоска хааны киһи барыта иһиэхтээх. Ол аата, кинини көрбүт киһи эрдээх сүрэхтээх буолуохтаах.
Миэстэтигэр буһаран аһыырбытыгар: "Суор тураах сиэтэ", - дии-дии суордуу, тураахтыы кыланаҕын. Ол кэнниттэн көннөрү аһаан бараҕын.
Хонук сирбитигэр кэлэн үс кырбас эти уокка биэрэ-биэрэ:
"Хара тыа халыҥ халҕаана, хайгыа хабылык, орбоҥо уос, тиэрэ тэбэгэй, улуу дайды угулуйдун. Хонор-хонор дайдыгыттан хорой кыылынан хонуктан, үтэлэнэр-үтэлэнэр сиргэр үөгэс кыылынан үтэлэн, хара тыаҕыттан хаһыыра - хаһыыра хабыалаан ис, эбиэттиир эбиэттиир сиргэр эрдэҕэс кыылынан эбиэттии бар. Муустаах иинин муҥкулаатын, таастаах ииниҥ таҥкыраатын, тимир ииниҥ тиҥкирээтин, кэбэл дайдыҥ кэдэрги тартын, улуу дайды угулуйдун, доом!" - диэн баран уурайаҕын.
Г.Федотов "Муома фольклора" кинигэттэн.
"Кыым" хаһыат 2015 с муус устар 16 күнэ.