Биһиги буорбут үксүгэр тураҥнаах (туустаах) буолан, үчүгэй буору дэбиги булар күчүмэҕэй. Үчүгэй буору хатыҥ эбэтэр долохоно (боярышник) үүнэр сириттэн хоруйан ылыахха сөп. Быйаҥнаах бааһына буора эмиэ барар. Буору кырыстан бэлэмниир өссө ордук.  Ону маннык оҥоһуллар: кырыһы саралаан ылан оттоох өттүнэн умса ууран саһааннаан таһаарыллар. Түгэҕин төгүрүк гына уонна ууну тутар курдук хоруудалыы ууран таһаарыллар. манна сайын ынах иигин уонна ууну кутан илитиллэр. Оччоҕо кырыс түргэнник сытыйар уонна хаачыстыбататупсар.

Газон оҥостор сир оллура - боллура суох, дэхси уонна киэҥ буолуон наада. Сыырынньа да сиргэ оҥостуохха сөп. Мас, сэппэрээк тула газону оҥорор табыгаһа суох. Кэлин газон отун охсорго эрэйдээх, көстүүтэ мөлтөх буолар.Охсуллубатах от эһиилгитигэр хаппыт сэтиэнэх от буолар.

"Уоҕурдууну хас биирдии ыал дьиэтигэр оҥостуон сөп" диир СГТХА агрономия кафедратын ыстаарсай преподователэ Дария Степановна. Кини биогумус туһунан үөрэтэр. чинчийэр.

Урут хортуоппуй ыарыытын сатаан эмтээбэт буолан, бааһына бааһынана, хаһаайыстыба хаһаайыстыбанан ночоокко баран эстэрэ. Оттон бу кэнники сылларга үүнээйи ыарыытын дириҥэтэн үөрэтэн, ону туоратарга араас туһалаах эмтэр баар буоланнар ыарыы аҕыйаата диэн этэллэр. Ол эрэн биһиги ырыынактан билбэккэ эрэ ыарыылаах хортуоппуйу атыылаһан, сиэмэтин олордон түргэнник үүнээйини сүһүрдэбит. Бүгүн биһиги хайдах гынан үүнүөҕү харыстаан, көмүс күһүнү уйгу-быйаҥ астаах көрсүөххэ сөбүн туһунан ДьНЧИ үрдүк үөрэх салаатыгар өр сыл  хортуоппуй  ыарыытын чинчийэр, наука үлэһитэ Ульяна Ксенофонтовна Эверстованы кытта кэпсэтэбит.

Сиэмэ тас суутугар хаһан олордор кэмҥит үксүгэр сурулла сылдьар буолар. Ол гынан баран биһиги, Арассыыйа эбэ хотун хоту өттүгэр олорор буоламмыт, сирбит-уоппут арыый сөрүүн,соҕуруу эргийээннэри кытары тэҥнэспэт. Бүтэһик тымныы хаһан түһэрин таһырдьа олордо таһаарыаххыт иннинэ маннык суоттаан олордоҕут: