Саха сирин күөлүн уута туустаах, олаата щелочь реакциялаах диэн этэллэр. Онон оҕуруокка күөл уутун кутар буоламмыт, буор тууһурара түргэтиир. Ол иһин эрбии көөбүлүн, мас хатырыгын буорга эбэн биэрэ сылдьыахтаахпыт.
Сымыыт хаҕа 94% диэри кальцийдаах. Онон сымыыт хаҕын дэлби мэһийэн баран үрдүк аһыыбалаах (кислоталаах) буорга эбиэххэ сөп. Оччоҕо буор аһыыбата намтыыр, ол оҕуруот аһа үчүгэйдик үүнэригэр, өлгөм астанарыгар көмөлөһөр. Ол гынан баран, сымыыт хаҕын мэлдьи кутар буоллаххытына, буор тууһурара түргэтиир.
Буор тууһа, кислотата элбэҕин бэйэбит быһаара үөрэнэрбит олус туһалаах. Үүнээйи сиэмэтин атыылыыр киоскаларга буор кислотатын быһаарар кэмпилиэк баар. Ол лакмус кумааҕылаах, араас өҥнөөх ыскалаалаах. Ыстакаан аҥаара оргуйбут ууга биир ч.нь. буору кутаҕыт, хаппахтаан 30-40 мүнүүтэ туруоран сойутаҕыт. Кислотатын быһаарыаххыт иннинэ буору булкуйан, өссө төгүл суурайаҥҥыт, онтон сөҥөрдөн баран, лакмустаах кумааҕыны ууга уган ылаҕыт. Кумааҕы өҥө уларыйар, ону ыскалаа өҥүн кытта тэҥнээн сурадаһын реакциятын быһаараҕыт. Почва реакцията рН диэн бэлиэтэнэр. Өскөтүн, рН 0.5-0.6 тэҥ буоллаҕына, буор сурадаһынын реакцията нейтральнай буолар, 0.5 - тэн намыһах буоллаҕына, буор аһыы, кислоталаах, тууһа суох, 0.6-тан үрдүк буоллаҕына - ол аата туустаах.
Екатерина Афанасьева. "Кыым" хаһыат 2017 сыл муус устар 27 күнэ.