Арассаадаларгын сөрүүҥҥэ үөрэт
Сылаас дьиэҕэ үүммүт арассаадалар сүрдээх уйаҕас буолаллар. Салгын хамсааһынын, түүн-күнүс араастаһыытын, күн уотун, тыал үрэрин, сиик хааччахтанарын тулуйбаттар. Эгэ хаһыҥҥа дуо? Сааһы быһа биэбэйдэспит биэбэккэлэриҥ биир түүнүнэн өлүөхтэрэ. Ити иһин, таһырдьа таһаардахха ыалдьан, үүнүүлэрэ бытаарбатын туһугар кинилэри эрдэттэн салгыҥҥа үөрэтиллэр. Атыннык эттэххэ эрчийиллэр - хатарыллар.
Бастаан кыра кыралаан күнүс дьиэ бордууһанатын арыйыллар. Итинэн, эдэр үнүгэстэри сөрүүн салгыҥҥа үөрэтиллэр. Сыыйа үүнээйилэри түүҥҥү өттүгэр 17-15 кыраадыс, салгыы 15-10 кыраадыска тутуллар. Күн уотугар эмиэ сыыйа үөрэтэн, биир икки чаастан саҕалаан бириэмэтин уһатан иһиллэр.
Таһырдьа аһаҕас буорга таһаарыах 10-14 хонук инниттэн арассаада сииккэ наадыйыытын аччатар наадаттан, уу кутуутун сыыйа аччатыллар. Ол эрээри олус куурдуллубат. Ордук помидору баклажаны уонна биэрэһи. Бу үүнээйилэр буордара олус хаттаҕына, бутуоннара түһүөн сөп, оччоҕуна аһа кутуллара быдан хойуутуур.
Ыам ыйын бастакы дэкээдэтин кэнниттэн күн көрөр, салгын 10-15 кыраадыска диэри сылыйар буоллаҕына, күнүс тэрээһэҕэ таһаарыллар. Үчүгэй оҥоһуулаах тэпэлииссэлээх хаһаайка сарсыарда онно таһаара-таһаара, киэһэ дьиэҕэ киллэрэрэ эмиэ туһалаах. Онуоха бастаан күлүтэтэ соҕус туруоруллар, тоҕо диэтэххэ, өстүөкүлэ нөҥүө сырайар күн уотуттан "оҕустарар" кутталлаах. Кэлин, сайыҥҥылыы ичигэс күннэр үүнэн, түүнүн тоҥорбот буолан истэҕинэ, арассаадаларга хаһыатынан бэргэһэ кэтэрдэн баран, тэпэлииссэҕэ хонноруохха сөп.
Салгыҥҥа үөрэммит чэгиэн арассаада олус уһуна суох, умнаһа бөҕө, төрдө сөбүгэр суон, өҥө дьүһүнэ хараҥатыҥы күөх буолар. Оттон хаппыыста арассаадатын сэбирдэхтэрэ буосканан сотуллубут курдук дьүһүннэнэллэр, ити кинилэр көмүскэнэр араҥалара.
Кыараҕас иһит содула
Помидор арассаадата чугас чугас олорорун төрүт сөбүлээбэт. Аны туран кып кыра иһиккэ олортоххо, наһаа иинэҕэс буолан тахсар. Ити иһин бу үүнээйи арассаадатынсөбүгэр обургу иһиккэ олордуллар.
Аһара уһаатахтарына
Күн сырдыга тиийбэт буоллаҕына эбэтэр дьиэ иһэ наһаа сылаас түбэлтэтигэр үөһээттэн үс лабааны ааҕан аллараа түһэн, сытыы быһаҕынан кэлтэччи быһан, үүнээйи төрдө сайдарыгар көмөлөөх "Корневиннаах" ууга уган, күлүк соҕус сиргэ силис таттарыллар. Быһыллыбыт уктан үүммүт арассаада сибэккитэ түргэнник тахсар уонна аһа да бөдөҥ буолар.
Хаалбыт алларааҥҥы умнастан икки ойоҕос сэбирдэҕин ылан баран, буорга олордуллар. Ити курдук биир уктан иккини таһаарыллар.
Иккиһэ.
Уһаабыт арассааданы алларааҥҥы сэбирдэҕин тононуллар уонна буорга таһааран олордорго сытыары эбэтэр кыратык эрийэн баран олордобут. Бастаан утаа үүнэрэ бытаан буолуо эрээри, силиһэ сөптөөхтүк сайдыа, түмүгэр аһа кутуута атын арассаадалартан олус итэҕэсбуолуо суоҕа.
Эрдэтээҥҥи сибэккилэри тонооҥ
Сороҕор тэпэлииссэҕэ таһаарар саҕана биэрэс арассаадата сибэккилэммит буолар. Олору тоноон ылан быраҕын, биир икки аһы бэрдэрэ сатаан үүннэрэн туруман. Тоҕо диэтэххэ, бу сибэккилэри ылбатахха, биэрэс салгыы сайдара, улаатара уонна хойдоро олус бытаарар. Ити сымыйа сибэккилэр ас кута сатааннар, үүнээйи туох баар аһылыгын, иҥэмтиэлээх эттигин, сүмэһинин барытын оборо туруохтара.
Биэрэс олохтоох сирин булан, кыаҕын ылбытын кэннэ хас биирдии лабаатыттан дьиҥнээх сибэккилэр тахсаннар, аһын куппутунан барыаҕа. Күһүөрү алларааҥҥылабааны аҕыйатан, ас ситэн бөдөҥүүрүгэр кыах бэриллэр.
Хортуоппуйу арааран араскылат
Кырдьаҕас оҕуруоччуттар хортуоппуйдарын суортарынан уонна кээмэйдэринэн суол суол арааран, чараас гына кутаталаан араскылаталлар. Үчүгэйдик сайыннын диэн "Универсальнай фитоспиринынан" сурадаһын оҥорон (5 лиитэрэ ууга 10 грамы кутан) ыстараллар. Кураан сирдээхтэр ыам ыйын 20 күнүттэн саҕалаан олордоллор.
Бааһына барыта биир буолбат, сорох сир эрдэ куурар, сорох сииктээх буолар. Сииктээх буорга олордуллубут хортуоппуй араас ыарыыга ылларар кутталлаах. Ол иһин олордуох иннинэ хортуоппуй сиэмэтин "Эпининэн" ыстарар көдьүүстээх. Ити бииринэн ыарыыттан, үөнтэн, араҥаччылыыр, иккиһинэн хаһынтан харыстыыр.
Раиса Сибирякова бэлэмнээһтинэ. "Саха ыала" ("Саха сирэ" хаһыат дьиэ кэргэҥҥэ аналлаах сыһыарыыта) Ыам ыйын 12 күнэ