Олоххо араас буолар. Күн аайы дьол тосхойбот, сор даҕаны күн аайы буулаабат. киһи тыыннааҕын тухары туох эрэ моһолу көрсөр, ону туораатаҕына өрө көтөҕүллэр, олоххо тугу эмэ ситиспит саҕа сананар. Оннук да буолан эрдэҕэ. Харгыстары төлө көтөөрү орто дойдуга төрөөтөхпүт.

Арахсыы. Ыарыылаах, кыһыылаах, альатыылаах. Талбыт курдук бары "сайдыылаахтык"  уу - чуумпутук, эйэ- дэмнээхтик арахсар кыахпыт суох. санаа түһүүтэ, буомуруу, муунтуйуу ханна барыай. Маннык түгэҥҥэ уйулҕа быраастара тугу сүбэлиир эбиттэрий?

1. Хайыта тырыттыбыт сүрэҕи кэм эрэ эмтиир. Сыл аҥаарыттан ордук санаа баттыгар ылларбыт киһи психолог көмөтүгэр наадыйара көстөн кэлэр. Онон чугас дьоно санааҕа-онооҕо ылларбыт киһини бырааска барарыгар күһэйин, тылгытыгар киллэрин.
2. Депрессиялаах киһи аралдьыйыан наада.Уруккуну-хойуккууну эргитэн, сүрэҕин бааһын хат-хат "хастаан" ытыан-соҥуон оннугар, үлэҕэ умса түһүөхтээх, оҕолоох буоллаҕына оҕотунан дьарыктаныахтаах, туох эмэ интириэһинэй, урут солото суох буолан илиитэ  тиийбэтэх дьарыгынан үлүһүйүөхтээх.
3. Киһи олоҕун инникитин, күүһэ-кыаҕа тиийэринэн, сырдык гына ыралаан көрө сатыахтаах. Куһаҕан балаһа кэннигэр хаалбытын курдук саныахтаах, кэнэҕэс кинини үтүө эрэ күүтэрин  итэҕэйиэхтээх.
4. арахсыыга имэҥирэн туран бэйэни буруйданыы туһата суоҕун ааһан улахан алдьатыылаах. "Мин үтүөбүн сыаналаабакка эрим (ойоҕум) барда", -  диир санааны бэйэҕэ иитиэхтээн таһаарыахха наада.Бэйэ дьоһунун түһэринимиэххэ наада.
5. Соҕотохсуйуу - санааҕа ылларбыт киһиэхэ олус кутталлаах буолуон сөп. Ол иһин доҕотторгут, билэр-билбэт дьоҥҥут ортолоругар сылдьа сатаан. Холобур, уулуссаны, паарканы, маҕаһыыннары кэрийиэххэ сөп. Спорт саалаларыгар сылдьыаххын сөп.

Арахсыы төһө да ыарыылах буоллар, олох итинэн түмүктэммэтин өйдөөн. Бу түгэни - саҥа, элбэх иллэҥ кэмнээх, сырдык, чаҕылхай, көҥүл олоххо олук буоларын курдук ылынын, төбөҕүтүн үөһэ туттан, түөскүтүн мөтөтөн эрэллээх хардыынан олох устун салгыы хаама турун.

"Кыым" хаһыат. Тохсунньу 18 күнэ 2007 сыл