КҮН КУЙААРЫМА ТҮҮЛДЬҮТЭ:

ИДЭҺЭ
Идэһэ - кэлэр өттүгэр баайдык - тоттук, эрэйи билбэккэ олорорго.

ИЗУМУРУД
Изумуруд таастаах бэлэҕи ылыы - улахан ситиһии кэлээри турарын эрэннэрэр.
Эдэр кыыска изумуруд бэлэхтииллэрэ - кэргэн тахсан этэҥҥэ олороругар.
Эр киһиэхэ изумуруд көстөрө - үлэтэ ситиһиилээх буоларыгар, дьахталлар болҕомтолорун тардарыгар.

ИИК-СААХ
Ииккэ-саахха умньаныы - ботуччу һп-харчы кэлэригэр.

ИННЭ
Иистэнии - үлэ үксүүрүгэр.
Иннэҕэ тарбаҕы тэһэ анньыы -сыыһа саҥаран дьонтон сэмэлэнэргэ.

ИЛДЬИРИЙБИТ ТАҤАС
Илдьирийби таҥастаах сылдьыы - санааҕа ылларыы, иэскэ киирии, үп-харчы тиийбэтигэр.

ИМПЕРАТРИЦА
Императрицаны түһээн көрүү - эмискэ былааска, салайар үлэҕэ тахсарга, өй-санаа күүрэригэр.

ИСТИЭНЭ
Дьиэ истиэнэтэ сырдыга, ырааһа - үчүгэй олоҕу түстүүр.
Истиэнэ киртийбитэ - дьиэ кэргэн олоҕун отуора ыһыллыытын сэрэтэр.
Истиэнэттэн илии быгара, туох эрэ киһи куттаныах сирэйэ хараҕа көстөрө - дьиэн сибиэннэммитин түүл нөҥүө биллэрэр.

ИҺИИРИИ
Ким эрэ иһиирэрэ - куһаҕан сонуҥҥа
Бэйэн иһиирэриҥ - аньыыны оҥороору гыммыккын диэн сэрэтэр түүл.

ИҺИТ
Ыраас иһит - дьиэҕэ - уокка чуумпу, үлэҕэ хамнаска табыгастаах кэм кэлэригэр.
Кирдээх иһит - өйдөспөт буолууга, сыһыан алдьанарыгар, санаа түһүүтүгэр.
Иһит бэлэхтииллэрэ - ыал буоларга.
Иһит сууйуу - куһаҕан сонуҥҥа.

ИЧЧИ
Хаһан да харахтаабатах дьикти баҕайы дьүһүннээх киһи илиитин ууммутунан утары көрөн турара - дьиэ иччитэ ас көрдүүрүн бэлиэтэ, уоккун аһат диэн сүбэ түүл.

Бравина

ИГИИ

Игии - эбиискэ үлэ - хамнас.

ИГИРЭ

Түһээн игирэ аҥаардааҕын - кэргэҥҥинээн хардарыта таптаһаргыт уонна бэйэ бэйэҕитигэр толору эрэнсэргит бэлиэтэ.

Түһээн игирэ оҕолордооҕун - дьиэ кэргэҥҥэр тапталы, истиҥ сыһыаны түстүүр.

Игирэ дьону көрсүү - ситиһиини кынаттыыр.

ИЗУМРУД

Измруд - көр-нар, дуоһуйуу бэлиэтэ.

Измруд булан ылыы - кэрэ кыыһы, мааны дьахтары көрсөргө.

Измруд атыылаһыы - тулалыыр эйгэ барыта сырдык, ыраас буоларыгар.

ИИКТИИР

Түһээн ииктиирин - чугас дьоҥҥун кытта өйдөспөккүн эбэтэр быстах хомойууну, кыра ночооту көрдөрөр.

Кимиэхэ эмэ ииктээтэххинэ - ол киһилиин этиһиэн эбэтэр тыл тылга киирсибэккэ иирсиэҥ.

Билэр киһин ииктиирин көрөҕүн - ол киһи ыарытыйар буоллаҕына, сотору үтүөрэригэр, онтон доруобай киһи ыалдьарыгар.

ИИН

Түһээн өлбүт киһи иинин хаһарыҥ - тиийиммэттик, кыараҕастык олороруҥ бэлиэтэ.

Хаһыллыбыт иини көрүү - аймах дуу, билэр киһиҥ дуу туохтан эрэ санаарҕыырыгар, ыварытыйарыгар.

ИЙЭ

Түһээн ийэҕин көрдөххүнэ - барыҥ барыта табыллыа.

Ийэҥ кэлэн сэрэтэрэ, көрөрө-харайара, оҕолуура - ыарытыйарга, туох эмэ кыһалҕаҕа ылларарга.

Түүлгэр өлбүт ийэн көстөрө - араас сыыһа - халты туттунууттан сэрэтэр быһыыта эбэтэр олоххор үчүгэй өттүгэр уларыйыы буолаары гыммытын таайтарар.

ИЙЭ КЫЛЫН

Ийэ кылыҥҥын көрдөххүнэ - аймах дьоҥҥун кытта өйдөспөт быһыы-майгы үөскүүр.

ИЛИИ

Түүлгэ киһи илиитэ суох буоларын көрүү - үчүгэйдик билэр киһин ыарытыйарыгар.

Илии тутуһарыҥ - кимниин эмэ үчүгэй сыһыаны олохтуургар эбэтэр өр кэмҥэ көрбөтөх, тэйсибит доҕоргун кытта көрсөргөр, эйэлэһэргэр.

Илии ырааһа - элбэх харчы ыларга.

Илии киртийэрэ - сөбө суох дьыаланы оҥостон эрэйдэнэргэ.

Илии хааннанара - доҕору сымыйаҕа балыйан, быстах кэмҥэ тэйсэргэ.

Илии түүлэнэрэ - саха толкуйунан, көһүппэтэх өттүттэн барыс киирэригэр, күүс-көмө кэлэригэр, оттон нуучча саныырынан - соччото чуох быһыы - майгы тахсарыгар.

Мыччыстыбыт, куурбут - хаппыт илиилээҕин - олоҕун үчүгэй өттүгэр эргийэригэр.

Эдэр, кыраһыабай илиилээҕин - олоҕун мөлтүүрүгэр, элбэх харчыны сүтэрэргэр.

Түүлгэ илии суунуу - кыайтарбат уустук дьыалаҕа туораттан көмө кэлэригэр эбэтэр бырааһынньыкка, аһылыкка сылдьарга.

ИЛИМ

Саҥа илим - эйиигин өс саныыр дьонтон араҥаччылыыр үтүө киһи аттыгар баарын туоһулуур.

Илими баайыы, абырахтааһын - ордук санааччылартан көмүскэнэргэ элбэх сыра барарыгар.

Эргэ, тырыттыбыт илим - ночоотурарга.

Илимҥэ түбэһии - куһаҕан дьон атахтыылларыгар.

ИНБЭЛИИТ

Инбэлиит киһини түһээн көрүү - баҕа санаа кыайан туолбатын биллэрэр.

ИНЖЕНЕР

Инженер түүлгэ көһүннэҕинэ - төһө да баҕарбатах иһин айаҥҥа барартан аккаастаммат ордук, карьераҕа туһалаах сырыы буолуо.

ИННЭ

Иннэ - санаа сүрэ, этиһии, иирсээн бэлиэтэ.

Иннэнэн тугу эрэ тигии, иистэнии - эрэнэр, итэҕэйэр киһиттэн хомойорго-хоргутарга.

Иннэни көрдөөһүн - үлэ түмүгэ суох буоларыгар эбэтэр араас мэһэйи, эрэйи көрсөргө.

Иннэлээх сап - эн бэйэн дьыалаҕынан дьарыктанарын оннугар туора дьон кыһалҕаларыгар сүүрэргин ыйар.

Иннэ атыылаһыы эбэтэр иннэни булуу - ночоотурарга.

ИНОПЛАНЕТЯНИН

Космос атын түгэҕиттэн кэлбит киһини, харамайы көрүү - туох эрэ дьикти быһыы тахсыаҕын бүтэйдии сэрэйэргин туоһулуур.

ИНСТИТУТ

Түһээн үрдүк үөрэх кыһатыгар, институтка сылдьарыҥ - саҥа билиини ыларыҥ наадатын таайтарар.

ИС ТАҤАС

Ис таҥас кэргэнниилэр иирсэллэригэр көстөр.

Ис таҥаһы сууйуу, өтүүктээһин - кэргэн күнүүлүүрүгэр, туохха эрэ уорбалыырыгар.

ИСКЭН

Сһуччу үөрүүлээх сурахха көстөр.

ИСКЭХ

Балык искэҕин сиир - харчыга албыннатарга.

Оҕуруот аһыттан эриллибит искэҕи сиир - кыһалҕаттан өрүттэргэ.

ИСПИИР

Испиири иһии - үп-харчы киирэригэр.

Ким эрэ испиири иһэрэ - билэр дьонун харчыланалларыгар.

Испиири атыылаһыы - баар балаһыанньа көнөрүгэр.

ИСПИИСКЭ

Түһээн испиискэни көрүү - балаһыанньа тупсарыгар.

Испиискэни уматыы - дьылҕа төрдүттэн уларыйарыгар.

Ким эрэ испиискэ уматара - улахан суолталаах сонуҥҥа.

Испиискэни сүтэрии - сөптөөх сүбэни кулгаах таһынан аһаран, улахан суумманы сүтэрэргэ эбэтэр сүүйтэрэргэ.

Испиискэ уматарын буруолуу буруолуу умуллан иһэрэ - сотору олоххор кыайан туоратыллыбат улахан мэһэйдэри көрсөргөр.

ИСПИИҺЭК

Түһээтэххинэ, аатын испииһэккэ киирбэтэх буоллаҕына - өтөрүнэн өлүөр сылдьыан, эбэтэр ыарытыйар буоллаххына, доруобуйаҥ тупсан, көнөн барыа.

ИСТИЭНЭ

Истиэнэ - мэһэй бэлиэтэ.

ИҺИТ

Кураанах иһит - улахан ночоот тахсарыгар.

Толору иһит - дьыала табылларыгар.

Саха тойоннооһунунан, иһит алдьанара - куһаҕаҥҥа, нууччаҕа төттөрүтүн - дьолго, соргуга.

ИТИРИК

Түүлгэр билэр киһин итирик сылдьара - ол киһини эн бэйэн да билбэккинэн быстах өйдөөх диэн сэнии саныыгын.

Бэйэн итирбиккин түһүүрүн - сылайбытын, мөлтөөбүтүн бэлиэтэ.

Түһээн итирбиккиттэн кыбыстар, санаарҕыыр буоллаххына - үлэҕэр-хамнаскар бэйэн өттүгтэн сыыһа-халты тахсарыгар.