Оннооҕор байҕал хаапылаттан турар. Киһи олоҕо сылтан, күнтэн, сөкүүндэттэн аттарыллан тахсар. Онон хас биирдии күммүтүн кэлин кэмсиммэт курдук  олоро сатыахха.

1. Кыраны кээмэйдиэххин баҕарбытын, чугас элиниэйкэ да, метровка да суох: кумааҕы харчы кээмэйэ 15 см уһуннаах, 6.5 см туоралаах; дискета - 9х9 см; видик кассетата 18,5 см уһуннаах, 10 см туоралаах; испиискэ хоруопката  5 см. Маннык кыра тэриллэринэн уурталаан кээмэйдээтэххитинэ сыыһыаххыт суоҕа.
2. Кур синньигэс биилгиттэн 5 см уһун, атаҕын таҥаһын өҥүн кытта дьүөрэлии буолуохтаах.
3. Билбэккин мээнэ саҥаран чабыланыма. Ол кэриэтэ саҥата суох хаалбытын ордук.
4. Олус сылайдахха, хойуу кофе иһээт, 15 мүнүүтэ будильник туруоран баран, утуйа түһэн ылыахха сөп. Уон биэс мүнүүтэттэн уһуннук утуйдахха, уһуктаргытыгар быдан уустук буолар. 15 мүнүүтэнэн кофе дьайыыта хааҥҥа тарҕанан барар. Онон өссө күн аҥаарыгар тиийэр күүс эбинэн туруохха сөп.
5. Ыараханы көтөҕөлөөн дьарыктанаргытыгар төһөнөн эрчиллиини бытааннык оҥороҕут да, соччонон элбэх быччыҥ күүрэр. Ол түмүгэр быччыҥ түргэнник улаатар. 
6. Дьарыкка өрүү биир эрчиллиини оҥорор буоллахха сотору кэминэн быччыҥ аҕыйах утаҕа эрэ хамсыыр буолар. Онон эрчиллиини элбэхтэ уларыта сылдьан дьарыктаннахха, быдан көөдьүүстээх буолуоҕа.
7. Кэрэ аҥаарын эн болҕомтоҕор өрүү наадыйарын умнума. Иккиэҥҥит олоххутугар күннэтэ, кыра да буоллар, саҥаны киллэрэн иһин.
8. Хаһан да үлэ бүтэ илигинэ төлөөмө. Эбэтэр хаһан да үлэ бүтэ илигинэ "күөскүн өрүнүмэ". Ылсыбыккын тиһэҕэр тиэрдэ үөрэн.
9. Дьоҥҥо бэрт буола сатаан, дьон санаатыгар кыттыһан иһимэ. Бэйэн санааҕын чопчу этэргэ, туруорсарга үөрэн.
10. Сүрэҕин диэки кыратык да ыалдьар буоллаҕына, кыбыстыбакка баран балыаһаҕа көрдөрүн. Эйиигиттэн ордук ким да эн доруобуйаҕын билбэт.
11. Кэрэ аҥаары кытта билсиһэ сылдьан уһун көрдөөх түгэннэри  кэпсии-кэпсии бэйэн күлэргиттэн туттун.
12. Бүрүүкэ уһуна төһө буолуохтааҕый? Хаамаргар наскы быгыалаан көстүө суохтаах.
13. Дьиэ кэргэҥҥэр болҕомтоҕун хаһан да мөлтөтүмэ. Тэлэбиисэр иннигэр тиэрэ түһэргин аччат. Ойоҕун тугу этэ сатыырын толкуйдаа.
14. Үлэ кэпсэтэ бардаххына, инники түһэ сатаама. Бүтэһик сылдьар үлэ көрдөөччүлэр 56%-на  үлэҕэ киирэллэр эбит. Үлэни кэпсэтиигэ бэнэдьиэнньик куһаҕан күнүнэн ааҕыллар.
15. Уойуоххутун баҕарбат буоллаххытына, сыалаах эти ыга тута тута сылаас ууга сайҕаатаххытына, эккэ баар сыаттан 50% көҕүрэтиэххитин сөп.
16. Тугу да  сарсыҥҥыга хаһааныма. Бүгүн сатаан оҥоһуллары бүгүн оҥор.
17. Билбэт киһин тобугун токурутан баран илиитин кистии туттар буоллаҕына сэрэхэдий. Баҕар бу киһи эйиигин сыҥаахха охсоору оҥосторо буолуо, хараҕын кэтээн көр.
18. Баттах балысханнык түһэрин кистии сатаан эрэйи көрүөх кэриэтэ, тараҕайдыы ылларан кэбиһиэххэ сөп.Баттах суох- эрэй суох.
19. Кэрэ аҥааргар "төбөм ыалдьар" диэ. "Төбө ыалдьара" эһиги сыһыаҥҥытын хайдах хааччахтыырын биллин.
20. Эр киһи харах харатын курдук харыстыыр "тэрилин" ыарыыларыттан помидор көмөлөһөрүн умнума Оннооҕор араак ыарахан ыарыытын тохтотор күүстээх эбит.
21. Аҕа буолуоххун баҕардаххына тыҥхатыытын саҕана кыһанар эбиккин. Учуонайдар этэллэринэн, бу кэмҥэ эр киһи этэ-сиинэ оҕо оҥорор күүһүн мунньунар эбит.
22. Тыл этэр кэмҥэр истээччи этииен сүөгэйин - сүмэтин өйдөөн хаалыан баҕардаххына, үстэн элбэх этиини тоһоҕолоон этиллибэт. Саҥарар кэмҥэ истэ олорор киһи үс этии иһинэн  үчүгэйдик өйдөөн хаалар эбит. Онтон атынын умнар үгэстээх.
23. учуонайдар быһаарбыттарынан, ханнык эмэ куоталаһыы кэмигэр "тестостерон" элбиир эбит. Онтон бу туттуу-хаптыы түргэтииригэр, мэйии үлэтигэр улахан туһалааҕа биллэр.
24. Араас салааттар түгэхтэригэр хаалар "хааһыга" ас битэмиинэ хаалан хаалар. Билигин киһи этэ битэмииҥҥэ наадыйар кэмигэр "хааһыны" кыбыстыбакка иһэн кэбиһин.
25. Саҥа "чугастык" билсиһэ сылдьан, наскыгытын ыстааҥҥытын устуоххут иннинэ уста үөрэнин. Наскылаах эрэ хаалбыт эр киһи, кэрэ аҥар көрүүтүгэр толоос көстүү буолар үһү.
26. Хайдахтаах да күчүмэҕэй түбэлтэҕэ түбэспитин иһин, уолуйан айманан барыа суохтааххын. Эр киһи анала оннук. Уруккаттан баччааҥҥа диэри эр киһи - эр санаалааҕа биһирэнэрин хаһан да умнума.
27. Эр дьон үксүгэр илии - атахис быччыҥын  сайыннара сатыыр. онтон сүрэх эмиэ быччыҥтан оҥоһуллубутун умнар  идэлээх. Сүрэҕи эмиэ эрчийиэххэ сөп. Сарсыарда аайы кыратык да сүүрдэххэ, сүрэххэ туһалаах буолар.
28. Олох биирдэ бэриллэрин умнуман. Күн аайы туох эмэ саҥаны, ырааһы, чэгиэни-чэбдиги була сатаан. ким көрдүүр-ол булар. Куһаҕаны куруук көрдүүр киһи хаһан эмэ тиийэн,  син биир булуоҕа. Оттон өрүү үтүөнү эрэ көрдүүр киһи, төһө да мөкү ортотугар сырыттар, үтүөнү, үчүгэйи булан олоҕун киэргэтиэҕэ.
29. Кимиэхэ эмэ күүскэ кыыһыран, кыйаханан, силбиэтэнэн бардьыгыныан оннугар, ол санааҕын сурукка тис уонна сытыара түс. Кыыһырбытын аастаҕына, ол суругу ылан ааҕан көр. Сөптөөх түмүктэри оҥороргор ол сурук көмөлөһүөҕэ.
30. Улахан дьон үксүгэр олохторугар ороҥҥо эрэ "оонньууллар". Кэрэ аҥаргар күн аайы "оонньуу" бэлэхтииртэн туттунума.
31. Ханна да сырыттаргын, кыаммат дьоҥҥо өрүү көмөлөс. Эн эр киһигин - кыаммакка көмөлөһөр хааҥҥар баар буолуохтаах.
32. Бэйэтигэр эрэлэ суох эр киһи олоххо тугу да ситиспэтин толкуйдаа. Кытаанах, эрэллээх буоллаххына, өрүү кэрэ аймах хараҕын далыгар сылдьыан. аһара бэйэтигэр эрэллээҕин дакаастыы сатыыр киһи "көхсө кыараҕаһын" биллэрэр. Маннык "кистэлэҥи" дьахтар эндэппэкэ билэр.
33. Санныгын сайыннарыаххын баҕардаххына, тардыныы эрчиллиититтэн ордук туһалаах суох. илиигин саннын саҕа гына тутус. Сыҥааҕын илиин биир ньуурга буолуор диэри бытааннык сылайыаххар диэри тардын. Сынньана-сынньана үстэ төхтүрүйэн тардын. Саҥа саҕалааччы нэдиэлэҕэ маннык үстэ тардыннаҕына сөп буолар. Кэлин илии былчыҥа үөрэнэн бардаҕына, эрчиллии ахсаанын эбэн иһиллэр.
34. Холестерин тымырга иҥэн хаалбатын диэн, күҥҥэ биир банааны сии сылдьыахха сөп. Банааҥҥа баар калий холестерин иҥэрин утарылаһар эбит.
35. Үксүгэр уһуннук ыал буолан олорбут дьон "орон оонньуута" өрүү биир кэм, көдьүүһэ суох буолбутун сонньуйа кэпсииллэр. Саҥалыы "оонньуох" баҕалаах буоллаххына, эн эмиэ тугу эмэ саҥаны сатыыр буолуохтааххын. Онон "орон оонньуутун" интэрниэттэн, кинигэттэн булан аах.
36. Кэрэ аймахха айылҕа биэрбитин эрэ хайгыыр тутах буолуон сөп. Кини бэйэтэ ситиспитин хайҕатарын ордорор.
37. Эмискэ сүрэххит ыалдьан ыга туттаҕына күүскэ сөтөллөн көрүн. Сөтөлүннэххэ, сүрэх ыга туппута арыый да мүлүрүйүөн сөп. Бэйэҕит балыыһаҕа бара сатааман. Суһал көмө үлэһиттэрин ыҥырын. Аспирин эмтэххэ, түргэнник хааҥҥа тарҕанар.
38. Ситэ утуйбат буоллаххына, эн төһө да дьарыктана сатаабытын, бириэмэтин көтүппэккэ аһаабытын иһин, син биир туһата суох буолуоҕа. Киһи күҥҥэ 8 чаас утуйуохтаах. Оттон дьарыктанар буоллахха. 9-тан итэҕэһэ суох чаас утуйан сынньаныллыахтаах.
39. помидор. шпинат, апельсин, чосунуок, дьаабылыка, суойа бобтара, моркуоп, от күөх чэй, кыһыл арыгы - араак ыарыыны утарсааччылар ахсааннарыгар киирэллэр. Онон бу бородуукталартан оҥоһуллубут аһылыгы элбэхтик сии сатаан.
40. Ситиһиини табыллыыттан араара үөрэнин. Ситиһии диэн тугу эмэтэ кыһаллан-мүһэллэн, сүүрэн-көтөн, киирсэн ситиһиллэр. Оттон табыллыыга эрэниллибэт.
41. Орон "оонньуута" киһи этэ-сиинэ ыарыыларга утарылаһарын күүһүрдэр эбит.
42. Өскө күҥҥэ иккилии дьаабылыканы сии сырыттахха, сыл устата биэс киилэнэн ырыахха сөп эбит.
43. Сыыҥктаан баран дьон ортотугар сыыҥкын одуулаһарын көрөргө мөкү көстүү буоларын өйдүү сырыт.
44. Аһара "аһаан баран", сарсыныгар төбөҕүт ыарыытын мүлүрүтүөххүтүн баҕарар буоллаххытына, утуйуоххут иннинэ элбэх уута иһин. Уһуктаат, икки-үс ньуоска мүөтү хойуу кофены кытта иһин.
45. саахалга түбэһэн баран, элбэх дьон суол ортотугар "быһаарса" сылдьан атын көлөҕө киирэн биэрэн өлөллөр эбит. Онон "быһаарсыыгытын" суолтан тахсан баран салҕаан
46. Докуиуоҥҥа илии баттыаххыт иннинэ ааҕан көрүн. Эҥкилэ суоҕу улахан буукубаларынан суруйаллар. Оттон кыра буукубаларынан кистии тута сатаабыттарын суруйан биэрбит буолуохтарын сөп.
47. Сыаналаах да буоллар, бигэ инструменнары ылар ордук. Үлэ кэмигэр алдьаммытыттан сылтаан үлэ тохтуурун курдук куһаҕан туох да суох.
48. Тимир көлөҕөр хаһан да күлүүскүн хаалларыма. Тэлгэһэн да иһигэр турар күлүүстээх көлөнү уорарга дөбөҥүн өйдөө.
49. Аччык сылдьан лааппыга баран ас атыылаһыма. Аччыккар оҕустаран, туһата суох аһылыгы ылыаххын сөп.
50. Тимир көлөҕөр өрүү суорҕан, сырдатынар тэрил, туһалаах күлүүстэр баар буолуохтаахтарын умнума.
51. Кэрэ аҥары кытта саҥа билсэ сылдьан тиис хастар маһынан тотон-ханан баран, уун-утары олорон хастыма. Көрсүһүүгүт бүтэһик көрсүһүүгэ кубулуйар кутталлаах.
52. Кэпсэтиигэ: "Сымыйалаабакка кэпсээ" эбэтэр "Кырдьык этэбин" диэн тыллары туттар дьонтон сэрэхэдийиэххэ. Маннык дьон үксүгэр тугу эмэтэ эйиигиттэн кистиир дуу, сымыйанан "үктэтэ" сатыыр дуу буолуохтарын сөп.
53. "Бириэмэм суох!" диэн дьоҥҥо толоостук тыллаһыма. Өксөкүлээх Өлөксөй курдук дьон син эн курдук 24 чаастаах кэмҥэ олорон ааспыттара.
54. Атын дьоҥҥодьиэ кэргэҥҥин кытта айдаарсан баран тахсыма. Тахсар да буоллаххына, кыйахаммыт, кыыһырбыт санаан ааҥҥын сабаргын кытта, иһирдьэ хаалыахтаах.
55. Олоххор туруорбут сыалларгын барытын ситиһэргэ дьулуһуохтааххын. Кырдьан өлөөрү сытан "таах сибиэ" диэбэт курдук олоҕу олоруохха!

Тэттик да буоллар, бир эмэ киһиэхэ бу сүбэлэр көмөлөстөхтөрүнэ, санаам сиппитинэн ааҕыныам.

"Кыым" хаһыаттан. Сэтинньи 15 күнэ 2012 сыл. Бүөтүр БӨТҮРҮӨП суруйуута.