(Остуоруйа)

Биир сарсыарда туран, Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсиналаас сыһыыга ынаҕын сылгылыы барбыта үһү. Алаас сыһыыттан биэс салаалаах бэрдьигэс оту түөрэн ылбыт.

Силиһин да, лабаатын да алдьатымна, хоонньугар укпут. Дьиэтигэр аҕалан суорҕаныгар суулаабыт, сыттыгар ууран кэбиспит. Ол кэннэ тахсан ынаҕын ыы олорбут. Ыы олордоҕуна, хобо чуораан лыҥкынаабыт, кыптыый тыаһа кылыр гына түспүт. Онуоха эмээхсин соһуйан үүтүн тоҕо бырахпыт, дьиэтигэр сүүрэн киирэн көрбүтэ: ото отунан сытар. Тахсан ынаҕын ыы олорбут. Эмиэ хобо чуораан тыаһаабыт, кыптыый кылыр гына түспүт. Соһуйан эмиэ үүтүн тоҕо бырахпыт, көтөн түспүт.

Көрдөҕүнэ дьиэтин хаҥас өттүгэр хандьытаал таас харахтаах, укулаат таас уостаах, сырдык таас сирэйдээх, икки хара киис атахтаһа сыппытын курдук хаастаах, таҥас бүтэй этэ көстүбүт, эт бүтэй бүлтэһэ көстүбүт, бүлтэс бүтэй силиитэ көстүбүт үчүгэйкээн бэйэлээх кыыс оҕо олорор. Били бэрдьигэс ото маннык буолан ахаалбыт.

* * *

Бу кэмҥэ Хайҕамсык Хара Хаан тойон уола хара киис саҥыйахтаах Хаардьыт Бэргэн хара тыатыгар бултуу барбыт. Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин дьиэтин таһыгар чаллах тииккэ сиэрэй тииҥ олорбут. Бу киһи маны булан ытыалаабыт, хара сарсыардаттан ытар, биирдэ да таппатах. Күн киириитэ буолбут - оноҕос үөлэс үүтүн устун түһэн хаалбыт.

-Эмээхсиэн, оноҕоспун ылан кулу! - дии сатаан кэбиспит.

Муннун хаана буралаабыт, имин хаана ииримтийбит, сүүһүн хаана сүрүктээбит, ойоҕос өттүттэн уордаах санаата киирбит, кэтэх өттүттэн киһиргэс санаата киирбит, көтөн түспүт.

Көтөн түстэҕинэ дуу - били кыыһы көрбүт, көрөн баран уҥмут, ол кэннэ өйдөммүт. Тахсан сүүрбүт, атын үрдүгэр олоро түспүт.Сүүрдэн кэлэн, дьиэтигэр көтөн түспүт.

- Аҕам! - диэбит. - Ийэм! - диэбит. - Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин маннык үчүгэй кыыстаах! Бу кыыһы ылан кулун!

Маныаха аҕата тоҕус аттаах киһини атаарбыт. Бу дьон, сүүрдэн тиийэн, Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсиҥҥэ көтөн түспүттэр. Били кыыс үчүгэйиттэн бары тарайа уҥмуттар. Өйдөнөн таһырдьа тахсыбыттар. Арай биир эрэ киһи бэрдэ хаалбыт.

- Эмээхсиэн, Бэйбэрикээн! Хайҕамсык Хара Хаан тойон уолугар бу кыыскын биэриэн үһү!

Онуоха:

- Биэриэм! - диэбит.

Кыыстан ыйыппыттар:

- Барыам! - диэбит.

- Суоуутун алаас-сыһыы туолуоҕун тухарысылгыны, ынаҕы толору үүрэн аҕалан кулун! - диэбит эмээхсин.

Маны истэн баран чыпчылыйыах бэтэрээ өттүнэ, сылгыны, ынаҕы толору үүрэн аҕалан биэрбиттэр.

Кыыһы сир курдук симээбиттэр, тап курдук таҥыннарбыттар, тыллаах - өстөөх Чоочугур - Чуоҕур маҥан аты аҕалан баайбыттар: көмүс ыҥыырынан ыҥыырдаабыттар, көмүс үүнүнэн үүннээбиттэр, көмүс суларынан сулардаабыттар, көмүс кычымынан кычымнаабыттар, көмүс чаппарааҕынан чаппараахтаабыттар, көмүс кымньыынан кымньыылаабыттар.

Күтүөт кыыһы сиэтэн таһаарбыт, атыгар мииннэрбит, илдьэ барбыт.

Айаннаан испиттэр. Ол иһэн, Хаардьыт Бэргэн:

- Хара тыаҕа саһылым айата баар, мин онно бардым. Эн бу суол устун бара тур. Суолуҥ икки аҥы арахсыаҕа: илин диэкиттэн үүс - киис тириитэ ыйаммыт, оттон арҕаа диэкитигэр тыстаах, баттахтаах, мойбордоох атыыр эһэ тириитэ ыйаммыт буолуоҕа. Бу үүс-киис тириитэ ыйаммыт илин диэки суол устун бар! - диэбит.

Ыйан баран, эр киһи саһылын айатын көрө баран хаалбыт.

Кыыс баран испит, бу ыйыллыбыт суол арахсыытыгар кэлбит. Онно кэлэн умнан кэбиспит, эһэ тириитин ыйаабыт суол устун бара турбут . Туруору тимир балаҕаҥҥа тиийэн кэлбит.