Саха сиригэр үүнэр мастар, уонна талахтар киһи доруобуйатыгар олус туһалаахтар, хайдахтаах да ыарыыны эмтиир  күүстээхтэр. Холобур: хатыҥ уутун, эдэр сэбирдэҕин, үнүгэһин (почки), сүнньүнэн, эмп быһыытынан тутталлар. Үнүгэһин көөнньөрөн бүөр, быар, үөс, хабах ыарыыларын эмтииллэр. оттон сэбирдэҕин эккэ-хааҥҥа бэссэстибэ солбуһуута кэһилиннэҕинэ,битэмиин тиийбэтигэр туттуллар. Хатыҥ уута арамачыыска, күөмэй ыарыытыгар (ангинаҕа) үчүгэй. 

Тэтиҥ испиирдээх үнүгэһин хабахха, арамачыыска тутталлар. цистити түргэнник үтүөрдэр. Хабах уонна бүөр ыарыыта бэргээтэҕинэ, эдэр күөхтүҥү хатырыгынан эмтэнэллэр. Бу хатырык гастриты эмиэ эмтиир.

Харыйа туох да туһата суоҕа буолуодиэххит. Оннук буолбатах эбит. Мутугун көөнньөрөн күөмэй ыарыытыгар, тымныйыыга, тыынар уоргаҥҥыт ыарыйдаҕына эмиэ иһиэххэ сөп.

Бэс лабаатын төбөтүн, үнүгэһин, сыламатын эмп быһыытынан туһаналлар. Холобур, бэс үнүгэһэ боруонханы эмтиир. Оттон буспут уутун, арамачыыстаах дьоҥҥо, астмалаахтарга, водянкалаахтарга биэрэллэр. Үнүгэһи көөнньөрөн сэллик ыарыытыттан эмтииллэр. Оттон бэс мутуга сынгалаабыт, битэмииннэрэ тиийбэккэ ыалдьыбыт дьоҥҥо туһалаах. Мутугун көйөрөн суунуу сүрэххэ, ньиэрбэҕэ бэртээхэй эмп буолар эбит.

Сарбынньах (рябина) мас отоно битэмиин тиийбэтиттэн үөскүүр ыарыыны  бохсор. Дабылыанньалаах дьон рябина отонуттан утах оҥостон иһиэхтэрин сөп. Аҕыйах хааннаа, бүөрдэригэр таастаах, арамачыыстаах дьоҥҥо эмиэ олус туһалаах. Оттон рябина хаҕа киһи мэйиитин тымырыгар үчүгэй, эбиитин умнуган буолууттан харыстыыр.

Хаппырыас (черемуха) сөтөлгө, бронхикка, сэбиргэхтэтиигэ туһалаах. Отонун оргутан убаҕаһынан сүүрдэ сылдьар (иһэ ыалдьар), дизентериялаабыт дьоҥҥо туһалаах, сыстыганнаах колиттан эмтэнэллэр. Сибэккитин буокканы кытта көөнньөрөн сүһүөх ыарыйдаҕына, арамачыыстаатахха сотоллор. Сибэккититтэн, отонуттан оҥоһуллубут утаҕы мүөтү кытары булкуйан баран, бэссэстибэ атастаһыыта кэһилиннэҕинэ иһэллэр.

Моонньоҕон отоно уонна муоруһа тымырдара быһа барар дьоҥҥо үчүгэй. Сэбирдэҕин хондуруос, арамачыыс, быччыҥ, сүһүөх ыарыытын бохсорго оргутан иһэллэр.Сэбирдэҕиттэн чэй оҥостон истэххэ. киһи уопсай туруга бөҕөргүүр.

Хаптаҕас тымныйбыт киһи кыраадыһын түһэрэр. Сибиэһэй хаптаҕастан оҥоһуллубут утах киһи этиттэн-сииниттэн тууһу суурайан таһаарар. Дабылыанньалаах, умнуган дьоҥҥо олус туһалаах.

"Кыым"хаһыаттан. тохсунньу 17 күнэ 2013 сыл. Зоя МИХАЙЛОВА - Сата кыыһа суруйуута.