Оҕо улаатан истэҕин аайы, ордук уопсастыба олоҕор кыттыһар буоллаҕына, кыыс эбэтэр уол буоларын, онто олоҕун тухары уларыйбатын өйдүүр буолар. Ол курдук, 5-7 сааһыгар оҕо кыыс эбэтэр уол буоларын чопчу билэр. Кини половой өттүнэн арахсарын билинэригэр маннык :
Оҕолорун төрөппүттэр хайдах ылыналлара. Оҕо төрүөн иннинэ төрөппүттэр оҕолоро кыыс дуу, уол дуу буоларын таайа сатыыллар, истэригэр аат толкуйдууллар, оҕо уобараһын өйдөрүгэр оҥорон көрөллөр уонна кини инникитин былаанныыллар. Оҕо төрөөбүтүн кэннэ, кэтэһиилэрэ туолбакка, төрөппүт улаханнык хомойдоҕуна, үөрүүнэн ылымматаҕына уонна хомолтотун куруутун саныы уонна дьонугар, оҕотугар саната сырыттаҕына, оҕо бэйэтин кыыс эбэтэр уол курдук ылыныытыгар, биллэн турар, куһаҕаннык дьайар, оҕо половой сайдыыта кэһиллиэн сөп. Оччотугар кыыс төрөппүт баҕатын толороору уол курдук буола сатыыр, оттон уол кыыс курдук туттар-хаптар буолуон сөп.
Төрөппүттэр сабыдыаллара уонна холобурдара. Оҕону иитиигэ төрөппүттэр үксүгэр уопсастыбаҕа олохсуйбут өйдөбүллэргэ уонна ирдэбиллэргэ тирэҕирэллэр. Ол курдук ийэ, кыыс сымнаҕас, аһыныгас, амарах, нарын, сэмэй, кыһамньылаах майгылаах, оттон аҕа, уол, эр киһи кытаанах, күүстээх санаалаах, сыалын-соругун ситиһээччи, кыыска, ийэтигэр, дьиэ кэргэнигэр харысхал, көмүскээччи, булугас өйдөөх буолуохтаах диэн өйдөбүллэр бааллар. Төрөппүттэр бэйэлэрин сыһыаннарыгар, тутта-хапта сылдьыыларыгар эмиэ ити өйдөбүллэринэн сирдэтинэллэр, оҕо кыратыттан ону билэ-көрө улаатар, кыыс — ийэтин, уол — аҕатын үтүктэр, холобур оҥостор. Эйэлээх, бэйэ-бэйэҕэ сылаас, истиҥ сыһыаннаах ыал оҕото кыыс эбэтэр уол буоларын холкутук, хайдах баарынан ылынар, этэҥҥэ сайдар.
Оҕо бэйэтин этин-сиинин, уорганнарын чинчийэн көрүүтэ уонна хайдах баарынан ылыныыта. Оҕо сайдыытын хайа эрэ түһүмэҕэр хайаан да бэйэтин этин-сиинин чинчийэн көрөр. Ол туох да куһаҕан дьайыыны оҥорбот, онтон төрөппүттэр соһуйуо, куттаныа суохтаахтар. Оҕону бэйэтин этин-сиинин убаастыырга, харыстыырга, сууна-тараана, сөптөөхтүк көрүнэ сылдьарга үөрэтэр булгуччулаах. Ону таһынан, оҕоҕо туора дьон кини этин-сиинин көрүө, таарыйыа суохтаахтарын эбэтэр бэйэлэрин таарыйтараллара бобулларын быһаарар тоҕоостоох, оннук түгэн таҕыстар эрэ, оҕону төрөппүккэ кэпсиир гына үөрэтиллиэхтээх.
Ону таһынан, оҕо биир сааһын туоллар эрэ, төрөппүттэр оҕо көрөрүгэр сыгынньах көстүбэттэрэ ордук уонна, биллэн турар, бэйэлэрин интимнэй сыһыаннарын көрдөрүө суохтаахтар. Оҕо тоҕо бииргэ утуйаҕыт диэн ыйыттаҕына, төрөппүттэр барытын бииргэ оҥороллор – оҕону иитэллэр, дьиэни-уоту, хаһаайыстыбаны көрөллөр-истэллэр, харчыны ааҕаллар-суоттууллар, аһыыллар, утуйаллар диэн быһаарыахха сөп. 4-5 сааһыгар кырачаан: «Оҕо хантан кэлэрий?» – диэн ыйыталаһар буолар, онуоха ийэтэ судургутук мин испиттэн диэн быһаарыан сөп. Дьиҥэр, оҕо 8-9 сааһыгар диэри судургу хоруйдарынан сөп буолар, онон барытын ымпыктаан-чымпыктаан кэпсиир, анаан-минээн сырдатар наадата суох. Оҕо таһымыгар өйдөнөр гына, судургутук уонна чиэһинэй хоруйдары биэрэр табыгастаах.
Оҕо оонньуулара. Кыыс оҕо массыынанан, саанан-саадаҕынан, уол оҕо куукуланан, ыаллаах оонньуурун күлүү-элэк гынар, бобор сыыһа. Көннөрү оҕо саҥа эйгэни, урут билбэтин чинчийэр эбэтэр олоххо тугу көрбүтүн үтүктэ сатыыр диэн ылынар сөптөөх. Ол гынан баран, кыыска кыыс оҕо оонньуура, таҥаһа- саба, уолга уол киэнэ хайаан да баар буолуохтаах. Кыыс бэйэтин кыыс оҕо курдук, уол бэйэтин уол оҕо курдук туттарын-хаптарын, дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыаннаһарын төрөппүттэр хайҕыы, тоһоҕолуу сылдьыахтаахтар.
Яна Байгожаева, дьиэ кэргэн психолога. "Саха сирэ" хаһыат 15/03/2012. http://sakhasire.ykt.ru