Ол, 70-с сыллар саҕаланыыларыгар, мин холкуос хотонугар көөнньөрбө буһарааччынан үлэлиирим. Эбээһинэһим диэн, сарсыарда уонна киэһэ улахан мас уонна тимир буочукаларга бэлэмнэниллибит сүөһү аһылыгын паарынан үрдэрэн бускутуу.
Ону таһынан, хотону сылытар оһоҕу эмиэ оттобун, онон симиэнэм суукканы быһа салҕанан барар. Кулун тутар саҥата этэ. Ынахтар маассабайдык төрөөн барбыттара. Оччолорго харабынайдар диэннэр хонсор этилэр. Кинилэр эбээһинэстэригэр төрөөбүт сүөһүттэн ньирэйи көрөн-истэн, сотон-тараан араарыы эмиэ киирэрэ. ордук, сааһыра барбыт Өлөөнө диэн дьахтар төрөөрү гыммыт сүөһүнү билэрэ - көрөрө сүрдээх. "Бу ынах сарсын төрүүһү, оттон бу билигин да эрдэ" диэн көрөөт да быһаарар. Мин, эдэр киһи, уубун кыаммакка оһохтор икки ардыларыгар ыйаммыт мас тапчааҥҥа утуйан бырылытабын. Эмээхсин, сүөһү бэйэтэ кыайан төрөөмөөрү гыннаҕына уһугуннарар, оччоҕуна иккиэн көмөлөөн атахтара быкпыт ньирэйи ньылбы соһон таһаарабыт. Ардыгар, бастаан төрүүр эдэр сүөһүлэр улахан баҕайы оҕус ньирэйдэрэ тахса охсон биэрбэккэ, уһуннук таттаран эрэйдээн баран "лүһүгүр" гына түһэллэрэ.
Биирдэ мин дьуһуурустубам кэмигэр киэһэ эмиэ Өлөөнө харабыллыы кэллэ. Сүөһүлэри кэоийэн көрөн баран, кини миэхэ"өтөрүнэн төрүүр ынах суох, мин дьиэбэр бардым, түүн ортото кэлиэҕим" диэн баран хотонтон тэйиччи турар бөһүөлэккэ дьиэлээтэ. Чаһы 11-и ааста быһыылааҕа. Тапчааммар тахсан кинигэ аахпыта буола сытан нухарыйан бардым. Арай, уум быыһынан иһиттэхпинэ, хотоҥҥо туох эрэ араллааҥ буола турара иһиллэр, ынахтар айманан маҥыраһаллар, туох эрэ куһаҕан баҕайытык бээҕиниир, ол быыһыгар эмиэ да киһи саҥатыгар майгынныыр иһиллэн ааһар. Өлөөнө кэлэн ынах төрөтө сырыттаҕа, эмиэ улахан баҕайы ньирэй кыайан тахсыбатах буоллаҕа дии санаан ойон түстүм уонна силлиһэ турар хотоҥҥо сүүрдүм. Араллаан хотон түгэҕин диэки буола турар эбит, ынахтар бары да тэһииркээбит көрүҥнээхтэр. "Өлөөнө, туох буолла?" диэн ыйыта-ыйыта ол диэки бардым.
Арай, доҕоор, туох эрэ "лүһүгүр" гына түһэр тыаһа иһилиннэ даҕаны, лаампа имик-самык уотугар эмиэ даҕаны ньирэйгэ, эмиэ даҕаны оҕоҕо майгынныыр боһуомнаах туох эрэ икки атах буолан сүүрэн, көөнньөрбө буһарар мас буочукам иһигэр кэннигэр түһэн хаалла! Ол кэмҥэ ынахтар айманан эрэллэрэ даҕаны, мин орулаабытым кинилэрдээҕэр куһаҕаннык иһилиннэҕэ буолуо...
Биирдэ өйдөөбүтүм, бөһүөлэк диэки сүүрэн маахтаан иһэр этим. Үөһээ-аллараа бэтиэхтээн уоскуйан эрдэхпинэ, утары киһи хоочугураан иһэрэ көһүннэ. Өлөөнөм эбит. Тыын быһаҕаһынан тыынан тугу көрбүппүн кэпсээбиппэр эмээхсиним куттаммыт быһыыта көстүбэтэ. "Ньирэй иччитэ сырыттаҕа, ол аата биир эрэйдээх өлөөхтөөтөҕө" диэн баран хотонун диэки дьулуруйда. Кэнниттэн көрөн турбахтаан баран тэҥнэһиэм дуо, эр киһи дуома буолан батыстаҕым дии. Өлөөнө баран иһэн быһылаан ханна тахсыбытын чуолкайдаста. отоҥҥо кэтэх аанынан быһалыы киирдибит. Иһирдьэ им-ньим, ынахтар туох да буолбатаҕын курдук кэбинэн энньэҥнэһэ тураллар, ол бууһугар "буус" гына тыастаахтык тыыналлар. Арай биир ынах тэпсэҥниир, ыҥыранан ылбахтыыр. Тиийбиппит, ньирэйэ тахсан баран өлөөхтөөбүт эбит. Мин эр ылан били буочука кэннин баран өҥөҥнөөн көрбүтүм даҕаны, туох да суох. Били күтүр мантагн күкүр кэннигэр дьылыс гынан баран, хотон атын баһыгар диэри өҥүл тиийиэҕин сөп эбит.
Ити түүн өссө үс-түөрт ынах төрөөбүтэ. Сарсыарданан дьэ уоскуйан, эмээхсин тиэрмэстээх чэйиттэн куттан испиппит. Өлөөнө онно "ньирэй иччитэ диэн баар, адьас дэҥҥэ көстөр, киһиэхэ куттала суох" диэн кэпсээбитэ. "Ити ньирэйи кини сиэтэҕэ дии" диэн ыйытыыбар эмээхсин "суох, төттөрүтүн көмөлөһө сатаабыта буолуо" диэн хоруйдаабыта. Төһө даҕаны аһыныгас сүрэхтээх абааһытын иһин, тустаахха сочото суох көстүү этэ. Сүүрэригэр мас муостаҕа тоһугураабытыттан сылыктаатахха, туйахтаах быһыылааҕа.
Сарсыарда ыанньыксыттар кэлбиттэригэр эбэн-сабан кэпсээбитим даҕаны итэҕэйэр киһи көстүбэтэҕэ. Муҥар, Өлөөнө даҕаны суолта биэрэн быһаара сатаабатаҕа. Оттон мин ити түбэлтэ кэннэ хотоҥҥо сылтаҕа суох соҕотоҕун быгыалаабат буолбутум. Ама даҕаны абааһытын иһин, көрөргө куһаҕана бэрт этэ.
Соппуруон. Бүлүү."Кыым" хаһыат. Кулун тутар 26 күнэ. 2009 сыл.