Бу кэпсээн төһө быраһыана кырдьыктааҕын билбэппин. Киһи кэпсээбитин тиэрдэбин.
Кэпсээччи киһи (дойдутугар кинини Хорсун Куола диэн ааттыыллара) улууһун, бөһүөлэгин аатын чопчу ааттаан кэпсээбитэ гынан баран, ону чопчулуу барыллыбат. Аны, ол дойду олохтоохторо «тугу сымыйанан кэпсиигин, баһааҕырдаҕын, биһиэхэ букатын да оннук түбэлтэ буолбатаҕа» эҥин диэн баайса сылдьыахтара.
Саха сирин араас муннуктарыгар баар былыргы улахан тутуулар, ордук чуолаан оскуолалар, кулууптар, балыыһалар абааһылаах аатырааччылар. Онно киһи соһуйара туох да суох, өрдөөҕүтэ тутуллубут, араас өлбүт-тыыннаах, үтүө-мөкү киһи барыта сылдьан-олорон ааспыт дьиэтэ хайдах абааһыланыа суоҕай. Этэргэ дылы, сокуоннай буоллаҕа.
Ол курдук, киин Саха сирин биир бөһүөлэгэр 30-с сыллар саҕана тутуллубут эргэ оскуолаларын абааһылаах диэн ааттыыллар эбит. Сарсыарда олус эрдэлээбит, киэһэ хойутаабыт дьон, ордук остуорастар ону-маны элбэҕи көрөллөр үһү. Оскуолаларга мэлдьи баар буолар сырсан лиһигирэһэр, хаһыытаһар, суоту лаһырҕатар тыаһы таһынан, күлүк курдук барыҥнаабыт хара киһи, тигээйи курдук бар эриэн өҥнөөх оҕус борооску көстөллөр эбит.
Куолукка (бу түбэлтэни кэпсээбит киһи) уончалаах сылдьан оскуолаҕа остуорастыыр ийэтигэр көмөлөһөрө. Үөрэх чааһа бүппүтүн кэннэ, киэһэ 6-7 чаастан саҕалаан, оскуолаҕа кэлэн кылаастары, көрүдүөрү сууйаллара. Таарыйа, Куолукка кураанах кылаастарга турар паарталар-ыскааптар үрдүлэринэн-анныларынан сылдьан бэркэ сөбүлээн оонньуура.
Биир бэрт ылааҥы сааскы күн, үөрэх дьыла бүтэн эрдэҕинэ, Куолуккалаах, куолуларынан, оскуолаларын сууйа барбыттар. Ийэтэ аара биир ыалга сылдьан кыратык тардыллар буолбут, Куолукка оскуола хочуолунайыттан күлүүс тылын ылан оскуолаҕа киирбит. Саас баччаларга бөһүөлэккэ уот мэлдьи да барар үгэстээҕэ. Бу да сырыыга уот суох буолан биэрбит (ол эрээри син сырдыга эбитэ үһү). Сылдьа үөрэммит уол ол аайы кыһалла барбатах, ыллыы-ыллыы синньигэс көрүдүөр устун хааман иһэн улахан саала диэки туох эрэ хааман лоһугуруур тыаһын истэ биэрбит. Туох да иҥэ-дьаҥа, аньыыта-харата суох оҕо барахсан ол аайы куттана барбатах. Хааман тиийэн өҥөйөн көрбүтэ, саалаҕа хара эриэн борооску хааман лоһурҕайдыы сылдьар эбит. Түүтэ онон-манан соролообут, бэрт дьүдэх дьүһүннээх, сытыган сыттаах борооску хараҥаҕа сырдаан көстөр күөх харахтарынан уолу тонолуппакка көрөн туран бэрт уйаҕастык, аһыннарардыы мэҥирээн тоҕо барбыт. Куолукка куттамматах. “Оҕолор дьээбэрэн оскуолаҕа киллэрэн хаайан кэбиспиттэр” диэн судургутук толкуйдуур киһи буолан биэрбит. “Эрэйдээҕи-и, кэл манна, килиэп биэриэм, мэ-э-эх” дии-дии үөс батааска биэрбэккэ борооску диэки батыччахтаабыт. Хааман иһэн уол көрдөҕүнэ, саала эркиниттэн биир хара киһи ынчыктыы-ынчыктыы ат буолан орҕостон тахсан эрэр эбит. “Киһи” төһө да кураанах истиэнэттэн тахсан иһэрин иһин, Куолукка улаханнык соһуйбатах. “Бу, борооскуну кимнээх эрэ хаайан кэбиспиттэр. Үүрэн таһаарыахха эрэ” диэн, хата, көмө эрэйбит. Уол тиийэн кэлбитигэр борооску төбөтүн ньылатан, тииһин килэтэн, хараҕа иччилээхтик килэбэчийэн адьас утары түһүөх курдук туттан турбут да, ол аайы Куолукка кыһаллан бэрт. Имэрийэрдии илиитин ууммутунан ынан тиийбит. Ити кэмҥэ оскуола аанын диэкиттэн “нохоо, ханна бааргыный?” диэн ийэтин хаһыытыыра иһиллибит. Уол эргиллэн “манна баарбы-ыан” диэн үөгүлээн баран төттөрү хайыһыан икки ардыгар киһи да, сүөһү да мэлис гынан хаалбыттар.
Куолукка онтон олус соһуйбут эрээри, куттаныа диэн бэл ийэтигэр кытта эппэтэх этэ. Ол курдук кимиэхэ да кэпсээбэккэ сылдьан баран, кэлин улаатан баран биирдэ кэпсээн элбэх киһини соһуппут. Кырдьык, 30-с сыллардааҕы айыыны-абааһыны утары охсуһуу хампаанньатын үгэнигэр, оскуола тутуутугар былыр “Куоҕастаах маһа” диэн бэрт харыстабыллаахтык ааттанар суостаах-суодаллаах кэрэх маһы кэрдэн туһаммыттар. Ол мас иччилэрэ дөрүн-дөрүн “уйаларыттан” тахсан кураанах оскуола иһигэр чэччийэн, күүлэйдээн дьону куттуур адьынаттаахтар эбит.
Эбэн эттэххэ, ол мас ханан турарын киһи үксэ билэр эбит этэ. Кырдьык, оскуола саалатын хаҥас эркинигэр аллараттан (муоста сиһиттэн) аахтахха бэһис маһынан бэрт дьикти, олус суон бэрэбинэ харааран турар. Уонча сыллааҕыта араас үтүө-мөкү энергетиканы быһаарар тимир маллаах киһи (ким эрэ диэн сахалыы ааттаах киһи этэ, ону умнан кэбиспиппин) Дьокуускайтан тахсан ол маһы бэрэбиэркэлээн көрбүт. Били этиллибит маска чугаһаата да тимирэ биир кэм дыыгыначчы, бөртөлүөттээҕэр түргэнник эргийэн барар үһү. Экстрасенс “бу маһы ылан быраҕан кэбиһиҥ” диэбит этэ да, ким онон дьарыктаныай. Онто да суох эргэрэн быйыл-эһиил тохтотуллаары турар эмэҕирбит оскуола эркинин көтүрэ-көтүрэ саҥа маһынан солбуйуон баҕалаах киһи көстүбэтэх. Оннук турар.
Абааһы Хаата. http://joker.ykt.ru сайттан. Эрилик Дархан таһаарыыта.