Илигин киһи көтөр тэриэлкэни көрдөҕүнэ даҕаны, дьиктиргээбэт кэмигэр олоробут. Оттон былыр алаас абааһы адаарыҥнас этэ диэтэххэ улахан омун буолбат ини. Хайа-хайалара даҕаны айылҕа дьиктилэрэ дэнэн эрдэхтэрэ.

Айылҕа барахсан таайыллыбат кистэлэҥнэрэ хонон турдах аайы хойдон иһэллэрэ сүрүкэтэ бэрт. Олортон сорох сорохторун, илэ бэйэм көрбүттэрбин, кэпсээтэхпинэ, эмиэ түптэлээтэ диэххи да буоллар, итэҕэйээччи итэҕэйдин, итэҕэйбэт итэҕэйбэтин.
Дьэ онон...

Чөчүөккэ.

Күүлэкээн диэн сайылыкка үспүн саҥардыы ааһан эрэр бэдик чөчүөккэ кэлэрэ дини көрөн турадаахпын. Оччолорго остуоруйаны да удьумаайдаабат уу ньуулдьаҕай оҕо этим. Онон дьон кэпсиирин өйбөр оҥорон көрүөх туһум суох.
Айылык оҕолоро сыһыы уҥуор олорор ыалга мустан оонньуур идэлээхтэрэ. Миигн, боҕуу гынымаары, утутан кэбиспиттэр. Куйаас баҕайы күн хатыйа күрүө күлүгэр утуйа сытан уһукта биэрдим. Оҕолор уҥуороонньоон аймалаһаллаарын көрөрүн көрдүм эрээри. Тоҕо эрэ онно барбатым. Сөрүүнү талаһан дьиэҕэ киирэр киһи буоллум. Уруорбах балаҕан хаптаһын аанын атытан иһирдьэ көтөн түстүм. Арай көмүлүөк оһох хаҥас өттүгэр, холумтан үөһээ үүт-маас бэйэм курдук сыгынньах, хаһан да харрахтаабатах оҕом турар. Аан тыаһаабытыгар кэннин хайыһан мин диэки көрдө. Онно көрдөхпүнэ, куп-кугас баттахтаах, күп-күөх харахтаах. Иккиэн уун-уарыта көрсөн баран турдубут. Уота өспүт оһох күлүн хаспыт быһыылаах, илиитэ хап-хара.
Төһө өр утарыта көрсөн турбуппут буолла. Аан бастаан кини хамсаата. Миэхэ утары кэлиэх курдук эргиллэн эрдэҕинэ, хаһыытыы түһээт таһырдьа ойдум да, дьэ уонна, ытаан марылыы-марылыы, сыһыы уҥуор олорор ыалга муҥ кыраайбынан түһүнэн кэбистим. Тиийэн тугу көрбүппүн кэпсээн биэрдим.
Кэлин улаатан баран чөчүөккэ диэннэрин кэпсиллэриттэн иһиттэхпинэ, үүт-үкчү мин көрбүт оҕобун ойулааччылар. Онон чөчүөккэни, дьонтон истибэккэ ссылдьан, бэйэм эт харахпынан көрбүтүм уонна онтон ыла айылҕаҕа баар ол-бу киһи ылбычча итэҕэйиэ суох көстүүлэрин сэргиир идэлэммитим.

Кустуу сылдьан.

Сеня диэн табаарыспынаан Таалаҕа кустуу бардыбыт. Күн арҕаалаан турара. Арай туран ойуур отун-маһын тоҕо барчалаан сыһыыга көтүөккэлэһэн киирдибит. Саҥардыы суолга тахсыах курдук буолан эрдэхпинэ, эмискэ баҕайы иннибитигэр суол устун биир дьахтар баран эрэрин көрө биэрдибит. Маҥан былаатын көхсүгэр намылыччы түһэрэн бааммыта хамтаҕын ааайы имилэҥниирэ кытары көстөр. Отучча хаамыы баара дуу, суоҕа дуу, оннук чугас.
Биһиги тоҕо эрэ көрбүппүт соһуччута бэрдиттэн тохтуу биэрдибит, саҥата суох сирэйсирэйбитин көрсөн ыллыбыт. Улахан баҕайытык кэпсэтэ иһэн сибигинэйэн эрэ тыл бырахсар дьон буола түстүбүт. Кэриигэ киирэрбитигэр кимм да суоҕа ээ. Төннүөххэ диэн буолла. Уол уустун, субу-субу кэннибитин хайыһа-хайыһаа төнүннүбүт. Кылгас ойууру быһа түһэн атын сыһыыга таҕыстыбыт. Суолтан туоран чугастааҕы уун көрөн ааһаары барн иһэн эмиэ чугурус гына түстүбүт. Инибитигэр били дьахтарбыыт субу бароан иһэр эбит. Кини хайдах да биһигини уруттуох туһа суоҕа. Туох эрэ муокас дьахтара буолаары гынна диэн эппт тарта.
- Хайыыбыт? – диэн атаһым сибигинэйэн ыйытта.
- Таалабытыгар төннүөх. – диибин.
Тоҕо эрэ биили дьахтары Таалаҕа төннөн баарын-суоҕун бэрибиэркэлиэх санаа көтөн түстэ. Миэ сүрэр-хамар икки ардынан өгдөкөчүһэн, сыһыыбытыгар аҕыйахта атыллаан тиийдибит. Бастаан тиийэн төннүбүт сирбитигэр кэлээппитин кытта дьахтарбыт иннибитигэр бу сайбайан эрэрэ көстө биэрдэ. Эмиэ чиккэриҥнэһэ түстүбүт. Уолум саатын хаб тардан ылан дьахтары туһулуох курдук тутунна.
- Кэбис, ытыма, киһини дэҥниэн, - диибин.
- Киһи буолбатах. Сааны эһэн саатар кутуохха.
- Кэбис, кэбис, сырыттын. Тоҕо эрэ биһигини кустатыан баҕарбат эбит. Дьиэлиэх.
Ол турдахпытына, дьахтарбыт эргиллэн көрдө. Сирэйин-хараҕын өйдөөн көрөр диэн суох. Хамаанданы истибит курдук, дэриэбинэ диэки ойуурунан быһа ыстанныбыт.
Дьиэлэри көрөн эрэ баран, биирдэ уоскуйдубут. Арай биир ыал таһыгар, били дьахтарбыт курдук, былаатын самыытыгар тиийэ саба түһэринэн бааммыт бэркэ билэр түөтэбит биһгини күүтэн турар эбит. Уҥуоҕа арҕаһа үкчүтэ сүр.
- Хайа нохолор, сүөһү көрдүгүт дуо? – диэн ыйытта.
- Суох, - диэт. Сулбу ааһа турдубут.
Бадаҕа кини күлүгэ салгыҥа олорон хаалбытын көрдөхпүт буолуо диэн билигин тойоннуубун. Ити сыл оол дьахтар эмискэ ыалдьан өлөн халаахтаабыт сурахтааҕа. Сөп түбэспитэ дьикти. Айылҕа ити биир таабырынын таайар киһи баар эрэ, суох эрэ.

Таабырынап.
“Иччи.Сибиэн.Абааһы”. Спирдонов Е.Г. - Дьокуускай: Бичик, 2010.