Кэпсээммин Өлөксөйгө аныым. 1980-с сыллардаах түбэлтэ. Ол саҕана биһиги хотугу сопхуоспут таба иитиитигэр бастыҥнар ахсааннарыгар сылдьара.
Кырдьаҕас Өлөксөй үйэтин тухары табаҕа үлэлээбитэ. 200-тэн тахса кэтэх табалааҕа, оччолорго сүрдээх баай киһи курдук көрөрбүт. Ыстаадатын кэргэнэ, үс уола, кыргыттара буолан көрөллөрө.
Биир күһүн ыстаадаларын кыстыыр сирдэригэр көһөрөн испиттэр. Хас да хайаны, үрэхтэри туораан, хонор сирдэригэр чугаһаабыттар. Борук-сорук буолуута табалара биир сиргэ кэлэн өрө холоруктана түспүттэр, сүүр да сүүр буолбуттар, иннилэрин диэки үүрэ сатаабыттар да барбатахтар. Ити курдук өр да өр мучуманнана сылдьыбыттар. Уолаттар ууччахтарыттан түһэн ыстаада ортотугар киирбиттэр. Көрдөхтөрүнэ, ыстаада ортотугар биир күөхтүҥү толбонноох, соххор харахтаах тугут турар, өссө тугу эрэ саҥарар курдук үһү. Уолаттар тута кырдьаҕас аҕаларыгар кэпсээбиттэрин, «хоммокко айанныахха» диэбит.
Ити түбэлтэ кэнниттэн аҕыйах кэм буолаат, кыра уоллара алҕас массыынаҕа киирэн биэрэн, олохтон соһумардык туораабыт. Сыл аҥаара буолан баран, иккис уоллара көмүссууйааччылартан кырбанан өлөр. Онтон улахан уоллара ыстаадаларын көрөөрү тымныйан, сэбиргэхтэтэн күн сириттэн күрүүр. Оҕонньор кэргэнэ ыалдьар, балыыһаҕа сытан тына быстар. Табаларын ыстаадата эмиэ ыһыллан-тоҕуллан, сүтэн, ыалдьан, бөрө аймаан бэрт аҕыйах ахсааннаах хаалан, сопхуос салалтата атын дьоҥҥо туттарар.Өлөксөй эрэйдээх кэмсинэн олорон, уйадыйа-уйадыйа кэпсиирэ бу баарга дылы: «Ол тугуту тута өлөрбөккөбүт. Дьоммун, оҕолорбун, кэргэммин, ыстаадабын сии кэлбит соххор харахтаах абааһы эбит этэ. Бостуой…»
***
Бу түбэлтэ иккистээн хатыламмытындоҕорум Ньукулай кэпсээбитэ. «Ыарытыйар буолбут, көрсөрүҥ буоллар, араас буолуон сөп» диэбиттэрин иһин, таһынааҕы дэриэбинэҕэ айаннаатым. Доҕорум миигин көрөн үөрдэ, уруккуну-хойуккуну кпсэтэн өр да олорбуппут. Онтон утуйарбыт саҕана «чэ, тугу кистиэмий, кэнним уһаабыт, инним кылгаабыт киһи көҥүлүм» диэтэ эмискэ.
Били, Өлөксөй оҕонньор ыстаадата киниэхэ барар. Кыһын хараал кэмигэр сүтүк табаларын көрдүү биирдии биирдии хас да сиринэн бараллар. Ньукулай икки бостуук ыттарын доҕор гынан илдьэ барар. Ити сылдьан ыстаадатыгар хойуутаан хаалан, борук-сорук буолуута, аара суолга таба базатыгар хонорго быһаарынар. Тиийбитэ им балай хараҥа, ким да сылдьыбатаҕа быданнаабыт дьиэтэ турар үһү. Дьиэҕэ киирээри гыммытыгар, арайыттара утуу-субуу, тугу эрэ көрөр курдук үр да үр буолбуттар. Ньукулай тохтото сатаан көрбүт да истибэтэхтэр. Дьиэҕэ киирээри гынан иһэн, сэрэхэдийэн киирбэккэ турбут. Им балай киэһэ ахсынньы тымныытыгар хана бараахтыай?Сымыһаҕын быһа ытыраат, иһирдьэ киирбит. Дьиэ иччитэхсийбитэ ырааппыт, хата иһирдьэ киирэн куттаммыта ааспыт. Тута чүмэчитин уматан, оһох аттыгар чыппаан кыһа (масс тырыыҥкалыы) олорбут. Арай кэннигэр ким эрэ баар курдук үһү., хаста да төхтөрүйэн кэннин хайыһан көрбүт да ким да суох.Онтон чочумча буолаат, ким эрэ сүр улаханнык сөтөллүбүт, эмискэ куттанан кэннин хайаспытабили, Өлөксөй суох буолбут уолаттара олороллор эбит.Мҥан ырбаахылаахтар, көстүүмнээхтэр үһү. Ньукулай куттанан хайдах буолуон билбэтэх. «Табааххыттан бэрис уонна оһоххун оттон ис, тоҥнубут аҕай» дэспиттэр. Ньукулай куттаммытын биллэрбэт буола сатаабыт, «муус ыла бардым» диэт тахсан барбыт. Ыттара тохтообокко үрэллэр үһү, доҕорум сыарҕатыгар олороот ыстаадатыгар ыстаннарбыт. Ыттара хаалан хаалбыттар. Күнүһүн ыстаадатыгар тиийээт, дьонугар кэпсээбит. Икки күн кэннэ били базаҕа тиийбиттэрэ ыттара сойбуттара ырааппыт, онтон дьиэҕэ киһи сылдьыбыт сибикитэ суох үһү. Арай били биэрбит табаҕын хата сытар уонна уматан хаалларбыт чүмэчитэ ситэ бүппэккэ эрэ умуллубут. Ити кэпсээни истэ олорон биир эбээн эмээхсинэ: «Эн бэйэҥ оннугар ыттаргын, табаларгын илдьэ барбыттар, онон наһаа санаарҕаама» - диэбит.
Доҕорум барахсан ити кэпсээт ыалдьан олохтон туораабыта. Барыан иннинэ: «Ити быһылааҥҥа түбэһэн маннык буоллум», - диэхтээбитэ
Хотуттан М. «Кыым» хаһыат. 2017 сыл кулун тутар 30 күнэ.