Отутус сыллардаахха Дулҕалаах үрэҕин таҥнары Кучана кэлэн барбыта биллэр. Билигин этэллэринэн, Хаар киһи эбэтэр Чучунаа. Дулҕалаах билиҥҥи бөһүөлэгиттэн сэттэ биэрэстэлээх Өлүк диэн ааттыыр сирдэригэр икки ыал олорбут. Васильева Анна диэн дьахтар киэһэыамҥа ынахтарын аҕалан далга хаайталаабыт.
Дьиэтиттэн ыаҕастарын аҕалан баран ынахтарын сайылык хотоҥҥо киллэрээри аанын тардан көрбүтэ, аана букатын аһыллыбатах. Хотон аанын мастара сахсаһан букатын босхо курдук эбитэ үһү. Дьиибэргээн "хотонум сууллаары саалыннаҕа" диэн халҕанын тутаах быатын илиитигэр эринэн холуодаттан тэбинэн күүскэ тардыбытыгар илиилэрэ, атахтара дырылыы утуйан хаалбыттар. Арааһа, атын быһыылаах диэн уҥуохтара халыр босхо барыар диэри куттаммыт. Дьиэтигэр киирэн дьонугар кэпсээбит. Ону муодарҕаан, дьоно хотоҥҥо тахсыспыттар. Айанньыт диэн ааттыыр оҕонньордоро тиийэн эмиэ күүскэ тардыалаабыт. Онно эмиэ илиитэ атаҕа дьырылыы утуйбут. Халҕаны кылана кылана тэбиэлээн көрбүттэр да , аһыллыбатаҕын курдук аһыллыбатах. Син өр мучумааннаспыттар. Онтон оҕонньор сүбэтинэн Ганя диэн кыра уолу чүмэчилээн баран, хотон куллураанынан иһирдьэ киллэрбиттэр. Оҕонньор бэйэтэ сааланан баран түннүгүнэниһирдьэ быган сытан: "Киһи буоллаххына көһүн, абааһы буоллаххына сиэ", - дии - дии хаһыытаабыт, саатын сомуогун туруорбут. Бу кэмҥэ аны аанын тардан көрбүтүгэр аһыллан кэлбит. Аны хотоҥҥо ынахтарын киллэрээри гыммыттарыгар сыт ыла-ыла, сиргэнэн, төттөрү тахса тураллар эбит. Ол иһин далга хаайан туран ыабыттар. Бу - Кучана бастакы мучумаана.
Иккис биллиитэ Дулҕалаах бөһүөлэгиттэн түөрт биэрэстэлээх Кыырт Ыйаабыт диэн сиргэ буолбут. Онно Ньукулаайаптар диэн ыаллар олорбуттар. Ньукулаайап уолаттарыныын ханна эрэ барбыт кэмэ эбит. Дьахтар соҕотоҕун хаалан олороро үһү. Кини тиргэттэн кыра кус оҕотун ылан, улааттын диэн, дьиэҕэ иитэр эбит. Онтун сөтүөлэтэр улахан чалбахтаах уута остуол таһыгар турара үһү. Дьахтар киэһэ утуйа сытан, баттатан, уолуйан уһуктубута, дьиэтин аанынан улахан бэйэлээх киһи дуу, кыыл дуу, бүтүннүү түү баҕайы киирэн эрэрин көрө түспүт. Кутталыттан хайыан да булбакка, куһун чабычахтаах уутунан часкыйа түһэн баран ыспытыгар били баҕайыта сүтэн хаалбыт. Ол түүн букатын утуйбатах. Сарсыныгар дьүөгэ дьахтара сылдьыбытыгар ирэ-хоро кэпсээбит.
Кучана үһүс көстүүтэ маннык. ДУлҕалаах бөһүөлэгин ортотунан сүүрэр Бэринньэх үрүйэтин салаата Умсан Сээнэ дэнэр сиэн үрэххэ түһэр сиригэр көстүбүт. Былыр хаарпыһынан үрэҕи таҥнары таһаҕас таһаллар эбит. Аныгынан буоллаҕына, баарсаны мас эрдиилэринэн, чиэстэнэр мастарынан саайаллара, бэйэтин буоллар охсуу дьиэтин курдук туталлара. Хаарпыска үлэлиир дьон бөһүөлэккэ тахсыбыттар. Хаарпыска Испии диэн эдэрчи киһи утуйа хаалбыта үһү. Ол түүн сүгүн утуйбакка сордоммут. Сарсыарда уһуктан баран "ээ чэ, туран да соҕотоҕун тугу гыныахпыный?" диэн оронугар сыппыт. Ол сытан сыыр үрдүгэр туох эрэ хамсыырын көрө түспүт. Тиит төргүү мутугун үөһээ өттүнэн көстөр улахан, киһиэхэ маарынныыр эрээри бүтүннүү түү баҕайы турар эбит. Бүлгүннэрэ сулугур, илиилэрэ уһуннуҥу үһү, сирэйэ хараҕа хайдаҕын кутталыттан, болҕойон көрбөтөх. Хаарпыска сытар сүгэни ылаат, хаһыытыы хаһыытыы хаарпыс истиэнэтин кырбаабыт. Кутталыттан били киһитэ дуу, харамайа дуу хайа диэки барбытын көрбөтөх. Онтон ыла соһумтах буолан хаалбыт. Ити курдук Кучана киэһэҥҥиттэн сарсыардааҥҥа диэри бу Дулҕалаах үрэҕин сүнньүнэн таҥнары биллэн ааспыта номох буолан кэпсэнэр. Кэлин дьон туохтара эмит табыллыбатаҕына, "Кучана буулаата" диир буолбуттара.
Вера Васильева Дулҕалаах. "Кыым" хаһыат 2015 сыл ахсынньы 3 күнэ.