Сүктэр кыыс, дьадаҥы ыал оҕото буоллаҕына, сылгы эбэтэр ынах тириитэ тэллэхтээх, куобах суорҕаннаах, сыттыктаах уонна саҥа сиидэстэн тигиллибит алтан тиэрбэскэ тиһиллибит быыстаах. Оттон баай ыал кыыһа  бэриинэлээх, түппээк тэллэхтээх, түүлээх саҕалаах суорҕаннаах, оронун таҥаһа саахыматтыы тигиллибит сабыылаах, байбаралаах быыстаах буолар.

Сүктэр кыыска дьадаҥы ийэлээх аҕа хайаан да  хаарыс эбэтэр маҥан солко ырбаахы, солко былаат,  үрүҥ көмүс ытарҕа, биһилэх, сайыҥҥы кыһыҥҥы соннор, тумустаах, билэлээх саары этэрбэс, түүлээх бэргэһэ, солко кур баар буоларын курдук кыһаналлар, оттон баай ыал кыыһыгар барыта 12 саҕалаах баар буолуохтаах.

Кэргэнин сүгүннэрэр уол мааны таҥастаах буолуохтаах. Сороҕор киһиттэн уларсан таҥыннараллар үһү.

Сүктэр күн иннинэ кыыс таһаҕаһын тиэйэн айаҥҥа тураллар. Итиннэ дьадаҥы ыаллар оҕуһунан, кыанар ыал атынан бараллар. Уоллаахтар кийиит кэлиэн иннинэ сытар оронун хомуйан, сундуугун аһан, иһитин-хомуоһун ылан, таҥаһын-сабын ыйаан бэлэмнииллэр. Сундуук эбэтэр дьааһык аһааччы дьахтарга манньа - кэһии, иҥиир сап, инньэ, сүүтүк биэрэллэр. Саҥа кийиити дьиэ хаҥас өттүгэр чуулааҥҥа эбэтэр хаппахчыга олохтууллар.

Күтүөт оҕо кийиити кытта кыһынын чуорааннаах сыарҕа атынан, сайынын ыҥыыр атынан кэлэллэр. Кинилэр иннилэригэр тэлгэһэ ааныгар таҥара  көтөҕөөччү киирэр. Дьиэлээх тойон таҥаралаах көрсөр уонна дьиэҕэ киирэн, таҥара долбууругар кэккэлэһиннэри ууран чүмэчи уматар. Кыыстаах күтүөтү кытта кыҥаттар, ходьоҕойдор кэлэллэр.

Тэһиин тутааччы эдэрдэри сэргэҕэ тоһуйар, аты баайар. Ат тэһиинигэр көмүс эбэтэр алтан харчы баайылла сылдьарын ылар. Кийиит дьиэҕэ киирэр суолугар сэргэттэн ылата күөх оту тэлгэтэллэр. Көмүлүөк оһоххо уоттара толору оттуллан турар. Кийиит киирэн иһэн кыра тымтык маһы оһоххо быраҕар уонна этэр: "Уот отто кэллим, эһээ". Кини солко курун төбөтүгэр тимэх эбэтэр лиэнтэ баар буолуохтаах, ону сиэтэн киллэрбит кыыс ылыахтаах. Ааны атыллаан киирэригэр мыаннарыгын чуораана тыаһыахтаах. Көмүс чуораан лыҥкынаатаҕына, баай ыал кыыһа кэлбит дэһэллэр, оттон алтан хобо тыаһаатаҕына, дьадаҥы ыал кыыһа диэн быһаараллар.

Кэлэн олорор ыалдьыттар,  дьиэлээхтэр кийииттэрин таҥаһын чинчийэн көрөллөр. Кийиит сайынын да, кыһынын да уһун оноолоох хара сонноох, солко курдаах, дьабака бэргэһэлээх. Тас таҥаһын уһуллаҕына, солко ырбаахы таһынан кылбачыгас оҕуруо киэргэллээх кэрсиэттээх, илин-кэлин кэбиһэрдээх, икки харытыгар иэччэхтээх бөҕөхтөөх, тарбаҕын аайы биһилэхтээх, түгэхтээх ытарҕалаах, төбөтө солко былаат бобуонньуктаах буолар.

Күтүөт оҕо дьогдьуурдаах оноолоох хара  сонноох, көмүс киэргэллээх кэтит сэрэмээт курдаах, буобура тулалаах, кыһыл саһыл тыһа оройдоох дьорбуоҥка бэргэһэлээх, күөх, эбэтэр хара сукуна хаймыылаах, хара бэйбириэт билэлээх түнэ эбэтэр тыс этэрбэстээх, үрүҥ эһэ тыһыттан тигиллибит эгэччэктээх үтүлүктээх. Кини сайынын кыл сэлээппэлээх, кыбытыылаах, билэлээх, алтан бирээскэлээх саары этэрбэстээх, хара бэйбириэт ыстааннаах, дьогдьуурдаах хара сонноох, солко курдаах, тарбах үтүлүктээх.

Саха ыалын халандаара - 2013