Э.К. Пекарскай аатырбыт "Тылдьытыгар" быһаарбытынан, сахалар бөрөнү "таҥара ыта" диэн ааттыыллар эбит. Сахалар түүр-монгол төрүттээх буоланнар, бу итэҕэллэрэ онтон силистээх.

Биир номоххо кэпсэнэринэн, түүрдэр халыҥ аймахтарын Линь государствотын буойуннара кырган кэбиспиттэр. Соҕотох уон саастаах уолчааны тыыннаах ордорбуттар. Илиитин-атаҕын бысталаан баран күөл бадарааныгар бырахпыттар. Оннук кэбилэммит оҕону Тыһы Бөрө булан ылан, этинэн аһатанбыыһаабыт. Өстөөхтөрө ону билэннэр иккиэннэрин өлөрөргө санаммыттар. Тыһы Бөрө уолу илдьэ Алтай хайаларыгар күрээбит. Кэлин бу уолтан Бөрө уон уол оҕону төрөппүт. Бу уолаттартан тус-туспа биистэр үөскээбиттэр. Бөрөттөн төрүттээхтэрин туоһулуур номохтор түүр омуктарыгар олус элбэхтэр. Туроктар бөрө тииһинэн куһаҕан харахтан (кырыыстан) харыстаналлар. Казахтарбараннарыгар чугаһатымаары бөрө төбөтүн уҥуоҕун туруораллар. Узбектар саҥа төрөөбүт оҕону бөрө тириитигэр суулаан сытыаран баран төбөтүн уҥуоҕун айаҕынан аһарар абыычайдаахтара. Оҕолорун уйатыгар бөрө тииһин, тыҥыраҕын ымыы оҥостон ыйыыллара.

Бүлүү сахалара былыр кыргыһыыга киирэллэригэр уонна өстөөхтөрүн кыайан баран бөрөлүү улуйаллар эбиттэр. Былыргы урууларга кийиит кыыс төбөтүн бөрө тириитинэн саба быраҕаллара. Саха ойууннарын сүдү ытык кыылларынан бөрө буолар. Тойон Көтөргө сүгүрүйүү үөскүөн иннинэ Бөрө тотемнаахтара. Улуу тымныы түспүтүгэр халлаан оройун хайаҕаһын отут бөрө тириитинэн бүөлүү аспытхоһуун туһунан остуоруйалаахпыт. Былыргы сахалар Бөрө Бэртэрэ, Бөрө Бөтөҥкөстөрө диэн ааттаналларын бэркэ биһирииллэрэ.

"кыраһа" Балаҕан ыйа #9 1995 сыл.