– Учительница не имеет права ходить на свидание с мужчиной.

 

– Учителям не разрешено жениться или выходить замуж в течение учебного года.

 

– Все учителя обязаны находиться дома с 8 часов вечера до 6 утра, если только они не заняты делами школы.

 

– Учителям не разрешается проводить длительное время в кафе и в ресторанах; запрещено уезжать за пределы города без специального разрешения администрации.

 

– Учительница  не имеет права ехать в экипаже или автомашине с мужчиной, если это не ее брат или отец; носить одежду ярких цветов; должна носить под верхним платьем на менее двух нижних юбок; ее платье не должно быть короче чем 7 см выше щиколотки.

 

Ол иһин оччотооҕу учууталлар уопсастыбаҕа сөҕүмэр улахан аптарытыатынан туһаналлара.

 

Сэбиэскэй кэмҥэ “19-20-с үйэлэр ыпсыыларыгар Саха сиригэр наар бэлиитикэ сыылынайдара эрэ учууталлаабыттара” диэн суруйаллара. Ол, биллэн турар, сыыһа. 19-с үйэ 70-с сылларыттан саха дьоно эмиэ учууталлаабыттара. Холобур, ини-бии Василий, Иннокентий уонна Митрофан Неустроевтар, Дмитрий Сивцев, Иван уонна Николай Сивцевтэр, Георгий Фомин, Василий Монастырев уо.д.а.

 

Василий Григорьевич Монастырев 1856 с. тохсунньу 7 күнүгэр Мэҥэ улууһун II Мөҥүрүөн нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Ол аата, быйыл төрөөбүтэ 160 сыла. Кини аҕата Дьокуускайга оспуоччугунан үлэлээбит. (Монастырев туһунан матырыйаалы хантан булуохха сөбүн миэхэ устуорук-учуонай Е.П. Антонов этэн биэрбитин санатабын).

 

1966 с. тахсыбыт “Школа и развитие педагогической мысли в Якутии” кинигэҕэ суруллубутунан, Монастырев учууталлыыр үлэтин 1876 сылтан Орто Бүлүү, Марха уонна ¥өһээ Бүлүү улуустарыгар саҕалаабыт. Ордук уһуннук ¥өһээ Бүлүү улууһугар учууталлаабыт уонна онно олорон 1914 с. алтынньыга өлбүт. Саҥа тахсыбыт “Педагогика энциклопедиятыгар” киниэхэ сыһыаннаах алҕастар тахсыбыттар. Ол курдук, кини 1851 с. төрөөбөтөҕө (үөһэ суруллубутун курдук, 1856 с. төрөөбүтэ), Иркутскайдааҕы учуутал семинариятын бүтэрбэтэҕэ. Кини Дьокуускайдааҕы реальнай училищеҕа үөрэнэн, анал холоон көрүүнү ааһан, “Начальнай училище учуутала” диэн ааты ылбыт эбит.

 

Ол быыһыгар, Бүлүү уокуругар мөрөбүөй судьуйанан талыллан хас да болдьоххо үлэлээбит. Бочуоттаах мөрөбүөй судьуйа аатын ылбыт. Наҕараадалара: Александр III ыраахтааҕы кэриэһигэр анаммыт үрүҥ көмүс мэтээл, 1897 с. бүтүн Арассыыйатааҕы биэрэпискэ үлэтин иһин боруонса мэтээл, 1913 с. ахсынньы 3 күнүгэр Сибэтиэй Анна III истиэпэннээх уордьаныгар түһэриллибит (ылбыта-ылбатаҕа биллибэт).

 

Дьокуускайдааҕы Киин архыыпка кини учууталлаабытын уонна судьуйалаабытын туһунан 2 докумуон баар. Олортон учууталлаабытын туһунан сиһилии суруллубатах. Сүрүн болҕомто судьуйалаабытыгар ууруллубут. “Дело о службе Почетного Мирового судьи округа Якутского окружного суда Монастырева В.Г” (начато: 22 февраля 1912, окончено: 4 июня 1915 г. В 19 листах) диэн баар.

 

Кини 1912 с. кулун тутар 19 күнүгэр I кылаастаах учуутал аатын ылбыт. Хамнаһа сылга – 480 солк. Ол аата, ыйга 40 солк. аахсар эбит. Ол саҕана боростуой учуутал сылга 360 солк. ылар этэ. Бу – улахан харчы. Оччолорго 3 солкуобайга – 1 ынаҕы атыылыахха сөбө. Саҥа бэрдээн саа эмиэ 3 солк. сыаналааҕа. Ол аата, ити кэмҥэ Саха сирин улуустарыгар учууталлар нэһилиэнньэ саамай баай араҥатынан ааҕыллаллара.

 

Василий Григорьевич Үөһээ Бүлүүгэ училищеҕа биир бастыҥ, чиҥ билиини биэрэр учууталынан ааҕыллара. Бэл, ырыаҕа уонна үҥкүүгэ кытта үөрэтэрэ үһү. ¥өрэх иниспиэктэрдэрэ Монастырев учуутал үөрэнээччилэрин олус үчүгэйдин нууччалыы саҥара-суруйа үөрэтэрин бэлиэтээн суруйбуттара баар. Кини салалтатынан, пансиоҥҥа олорор үөрэнээччилэр дьиэ ис-тас үлэтин барытын бэйэлэрэ толороллоро, оҕуруот аһыттан саҕалаан маһыгар тиийэ олордоллоро.

 

Василий Монастырев Үөһээ Бүлүүгэ саамай бүтэһигинэн үөрэппит оҕолорунан Исидор Бараховы, Марфа уонна Серафим Потаповтары, Руф Кардашевскайы уо.д.а. ааҕаллар.

 

Дьэ, итинник, Мэҥэ улууһуттан төрүттээх киһи Үөһээ Бүлүүгэ тиийэн үөрэҕи-билиини тарҕатыспыта, билиини түстээбитэ.

 

Ылдьаа КУОЛАҺАП, Мэҥэ Хаҥалас, Майа с. "Кыым" хаһыат (http://www.kyym.ru) №42 2016.10.27