Диеталаах уонна эмтиир - бохсор эмп быһыытынан биллэр. Хортуоппуй сүмэһинэ куртах-оһоҕос бааһыгар, гастрикка, сүрэх-тымыр ыарыыларын хаптатарга туһалаах. Оһоҕос үлэтин тупсарар. Хортуоппуйу сууйаллар, түөркэлииллэр уонна сибиэһэй сүмэһини аһыахтарын чаас аҥаарын иннинэ 2-3 нэдиэлэ устата күҥҥэ 2-3 - тэ иһэллэр.

Тууһаммыт да, сибиэһэй да хаппыыста сынгааны уонна иһэлийэн ыалдьыыны эмтиир диэн билэбит. Өссө киһини ииктэтэр, иһин сымнатар. Хаппыыста сүмэһининэн куртах, оһоҕос бааһын (язваны) эмтииллэр.

Киэһэ өр иистэнэн, хойукка диэри телевизор көрөн, кинигэ ааҕан баран киһи, уута кэлиминэ, эрэйдэнэр. Сарсыарда, аанньа утуйумуна, дэлби сылайан турар уонна эмиэ үлэлии барар. Сылайбыта тас дьүһүнүттэн көстөрүн ааһан үчүгэйдик кыайан үлэлээбэт.

Сөптөөх иҥэмтиэлээх ас ыарыыны утарсар күүстээх, эмтиир дьайыылаах. Лип сытар киһини аһатыы кэккэ уратылардаах. Баралыыстаабыт буоллаҕына, сатаан аһаабатын быһыытынан, чөлүгэр түһэригэр элбэх битэмииннээх, холестерина аҕыйах, калийдаах ас наада.

Бастаан харбыт киһи көхсүн лаппаакыларын икки ардынан сутуруккутунан охсуолаан. Охсоргутун кытта тэҥҥэ харбыт киһи сөтөллөрө наада. Харбыт киһи сөтөллөр кэмигэр кэннититтэн икки илиигитинэн кууһан туран, куртаҕын диэкинэн баттаан. Оччоҕуна, аһы буһарар суолга давление уларыйыыта тахсар, уонна тыынар уоргаҥҥа киирбит предмет тахсыан сөп.