Билгэ
Күн Куйаарыма кинигэтинэн билгэ.
Билгэлэнэргэ биир киhи күҥҥэ биирдэ эрэ баттыахтаах, ол кэннэ утуу субуу хаста да баттаабытын аахсыллыбат, маҥнайгы эрэ сырыын дьиҥнээх буолар.
БИЛГЭЛЭН <--баттаа
|
|
Эмтэнии
Идэ Айыыта киириитэ
Суолтата. Сахаҕа "Киһи биирдээх" диэн өс хоһооно баар. Ити биирэ диэн киһи идэтин ааттыыллар. Киһи хайаан да ханнык эрэ идэлээх төрүүр. Аартыга. Дьоҕур Идэ Айыытын аартыгынан киһиэхэ тахсар. Бу аарытык хас биирдии киһи кутун кытта сибээстээх. Идэ аартыгын устун сүр кэлэр уонна кут нөҥүө тахсан киһи этин сиинин тэрээһинэ, өйө санаата, уйулҕата буолар. Сиһилии
Эмтэнии
Дьайы дьалбаырытыы
Өбүгэлэрбит эмтэнэр ньымаларын туһунан былыргы чинчийээччилэр суруйууларын ырытарга холонуу Аан дойду ханнык баҕарар омуга (кыратыттан-улаханыттан тутулуга суох) үгэскэ кубулуйбут араас эмтэнэр, эмтиир ньымалардаах. Оту-маһы сөпкө туһаннахха киһи үтүөрүөн, ыарыытын мүлүрүтүөн сөбүн туһунан өссө түҥ былыргы үйэлэргэ өйдөөтөхтөрө дии. Сахалар да отунан-маһынан эмтэнии ньымаларыттан туора турунан кэбиспэтэх омукпут. Ол туһунан араас чинчийээччилэр (XVIII үйэттэн саҕалаан) суруйан хаалларбыттара баар аҕай. Холобур, Иоганн Линденау, Иоганн-Георг Гмелин, Александр Миддендорф, Ричард Маак, Иван Худяков сахалар отунан-маһынан эмтэниилэрин син сиһилии соҕус суруйан хаалларбыттар. Арай сахалар эмтэнэр ньымаларыгар үһү диэнинэн салайтарбакка, ити суруйууларга тирэҕирбит, барыларын түмэ тутар бөдөҥ үлэ суоҕун кэриэтэ. Эдэр чинчийээччилэр ити итэҕэһи туоратарга ылсыахтарын сөп. Сиһилии
Эмтэнии
Уокка сиэтиини, итиигэ буһууну эмтээһин
Бу түбэлтэҕэ дьиэ усулуобуйатыгар эмтэниэххэ сөптөөх хас да ньыма баар: Сиһилии
Эмтэнии
Сүрэх ыарыытын сэрэтии
Кэнники сылларга сүрэҕинэн ыалдьар киһи ахсаана аан дойду үрдүнэн элбээн иһэрэ бэлиэтэнэр. Бу биир сүрүн биричиинэтинэн олоҕу сыыһа олоруу буолар. Сиһилии
Эмтэнии
Хааныҥ баттааһына тахсар буоллаҕына
Хаанын баттааһына эмискэ тахсар киһи саахары, тууһу кыратык сиэхтээх, аһыы аһы аһаабат, арыгы испэт, табах тардыбат, крахмаллаах аһы аһаабат буолуохтаах.
Сиһилии
|
|
^ Үөһээ
|