Үлүйүүгэ тугу гынар туһунан

Кыһын сирэйин үлүппэтэх киһи аҕыйаҕа буолуо. "Биирдэ үлүйдэ да аны мэлдьи үлүйэ турар" диэчилэр. Онон сорох киһи хараҕа эрэ кылайан көстөр буолуор диэри сирэйин саарпыгынан тууна баанар, атыттар кыһыны аһаҕас моойдоох, аһаҕас сирэйдээх туорууллар.

Тымныыга үксүгэр мурун, кулгаах, илии уонна атах тарбахтара эрэйдэнэллэр. Быраастар  этэллэринэн үлүйүү түөрт түһүмэххэ арахсар: аан бастаан тирии маҥхайар, ити кэмҥэ тымныыны-итиини быһаарбат, кымаахтаатахха даҕаны ыарыыны билбэт буолар, онтон олох даҕаны өлөр турукка киирэр.

үлүппүт сирдэргэ баата маарыла эбэтэр түүттэн өрүү таҥаһы туталлар. Таҥас маҥхайбыт эрэ сирдэри бүөлүөхтээх. Сылаас биллиэр диэри тутуллар. Ити кэмҥэ үлүппүт сири хамсаппат, мускуйбат ордук (кыра тымырдар чараас, алдьанымтыа буолаллар, хаан туруон сөп).

Үгүстэр киһи тымныыга табах тардара, арыгылыыра туһалаах, ириэрэр дии саныыллар. Ити төрдүттэн сыыһа. Табахтаатахха, хаан сүүрэр тымырдара күүрэллэр, хам туталлар, холобур тарбах тымырдарыгар хаан бытааран, илии, атах үлүйэрин төттөрүтүн түргэтэтэн биэрэр. Арыгы испит киһи сылаас киирбитин курдук сананар. Тымырдар эмискэ кэҥииллэр, ордук сирэй уонна моой тириитигэр, онон испит киһи санаатыгар ирбит,  сылыйбыт курдук буолар. Ол эрээри сылаас биир сиргэ түмүллүүтүн суотугар атын "учаастактарга" сылаас сүтэрин учуоттаабат. Киһи, биллэн турар, итииргиир, ол эрээри сотору эт-хаан температурата түһэр. Итирдэр утахтары амсайбыт дьон итииргииллэрэ - быстах, албын көстүү.

Суһал көмө

Быраас, суһал көмө кэлиэр диэри улаханнык үлүйбүт киһини тутатына сылааска киллэрэн, эмсэҕэлээбит сирдэрин сыластык тутуохха наада. 15-30 мүнүүтэ иһигэр 20 кыраадыстан саҕалаан уу 40 кыраадыска итийиэр диэрисылытын. Аа-дьуо. Итинник ванна улахан көмөлөөх диэн кэпсииллэр. Ванна кэнниттэн үлүйбүт сири куурдан, стерильнэй таҥаһынан (холобур, өтүүктэммит наскы кэтэрдэн) сылаастык суулуу тутар ордук. Кэлиҥҥи эмтиири, бэрэбиэркэлиири мэһэйдээбэтин диэн арыынан, араас мааһынан соппоттор. Үлүйбүт учаастагы тута итии ууга угуу улахан алдьатыылааҕын умнумаҥ.

Сылытыы кэмигэр тирии кубарыйбыта ааһан, бэйэтин өҥүн ылыннаҕына эбэтэр кыратык испит, итиини-тымныыны билэр буолаҕына, кураанах гына сотуллар, онтон 33% испиир сурадаһынынан сотуллар, ол кэннэ өтүүктэммит наскыны, ити таһынан халыҥ наскыны (илиигэ үтүлүк, бэрчээккэ) кэтэрдиллэр. Өскөтүн маннык ваннаҕа ыарыы күүһүрэр, эчэйбит сир тымныы уонна кубаҕай буоллаҕына, ити үлүйүү улаханын туһунан кэпсиир.

Үлүйбүт сири хаарынан тутар, сотор көҥүллэммэт! Хаар кыырпахтара тириини аалан, инфекция киирэроигэр суолу "аһан" биэрэллэр. Ол оннугар ыраас илиинэн илиттэн-атахтан саҕалаан көбдөх диэки туһаайан аргыый аҕай имитиэххэ сөп.

Мурун, кулгаах кыра үлүйүүтүн сылаас илиинэн ириэрэбит. Сылаас сиргэ киириэх иннинэ, сылааһы тутар таҥаһынан итиини билэр буолуор диэри саба тутуохха сөп. Ыалдьыбыт киһиэхэ аспирин, анальгин биэриэххэ, сылаас үүт, хойуу чэй, кофе иһэрдиэххэ сөп.

"Кыым" хаһыат. Сэтинньи 16 күнэ 2006 сыл. василина Попова.