* Олортон биир саамай бастыҥнара оргуйбут үүтү бэйэтинэн эбэтэр суодалаан, мүөттээн иһии буолар.

* Тымныйыыны, тумууну сэрэтэргэ луук уонна чеснок эрэллээхтэр. Ортолорунан быһан, күҥҥэ 3-4 төгүл сытырҕалыы эбэтэр күҥҥэ иккитэ, сарсыарда уонна киэһэ сии сырыттахха, тумуу ырааҕынан тумнан ааһар. Ити эрээри, чеснок сүрдээх сыттаах буолар. Сорохтор ол иһин болчуоҕу бүтүннүү ыйыстан кэбиһэллэрэ туох да туһата суох. Курдурҕаччы ыстаан сиэтэххэ, чеснок симэһинэ айах иһигэр хаалан, микроб, вирус киириитин харгыстыыр. Чесногу сиэбит кэннэ айаҕы лимон согунан сайҕаннахха, сыт биллибэт.

* Чеснок 3-4 болчуоҕун бытархай гына кырбаан ыстакаан ууга 15-20 мүн. оргутуллар. Хараҕы симэн туран, сылаас паарыгар тыыныллар. Сорох эмчиттэр хааппыланан кутан мурун бүөлэнээри гыммытын эбэтэр бүөлэммитин чөллөрүтэргэ сүбэлииллэриттэн туттунар ордук. Мурун ис бүрүөтүн сиэтэн кэби´иэххэ сөп. Ол оннугар теркаламмыт чесногу маарылаҕа суулаан муруҥҥа 5-7 мүн. тутан тыынар көдьүүстээх.

* Теркаламмыт чесногу тэҥ өлүүскэнэн мүөтү кытары булкуйан 1-2 чаай. ньуосканан күҥҥэ иккитэ ууну кытары иһиллэр.

* Теркаламмыт луугу икки хос маарылаҕа кутан, муруну угуттанар.

* Теркаламмыт луугу оргуйбут үүккэ эбэтэр ууга кутан 10 мүн. туруора түһүллэр. Сөбүгэр сылааһы иһиллэр.

* Таас иһиккэ кутуллубут үүнээйи арыытын оргуйа турар уу паарыгар 30-40 мүнүүтэ устата тутуллар. Сойутан чеснок 3-4 болчуогун уонна эриэппэ луук чиэппэрин кырбаан, онно ити арыыны кутуллар итиэннэ икки чаас туруоруллар. Сиидэлээн мурун иһин сотуллар.

* Чеснок 5-6 болчуогун ыраастаан, ныһыйан, ыстакаан үүккэ суурайыллар. Оргутан, сойутан үөһээҥҥи тыынар куолаҕай ыарыыларыгар биирдии чаайынай ньуосканан күҥҥэ хаста да иһиллэр.

* Тымныйыыга моркуоп симэһинин уонна үүнээйи арыытын тэҥ өлүүскэнэн холбоон, онно кыратык чеснок сүмэһинин эбэн булкуйан, муруҥҥа хааппыланан күҥҥэ хаста да кутуллар.

* Моркуоп симэһинин ыгаат да үүтү кытары булкуйан күҥҥэ 5-6 төгүл иһэн, сөтөлү сымнатыллар.

* Редьканы бытархай гына кырбаан көстүрүүлэҕэ кутуллар, саахарданар. Уулаан духовкаҕа 2 чаас буһарыллар. Сиидэлэнэр, редька куһуоктарын быраҕыллар, уутун бытыылкаҕа кутуллар. Ону аһыах уонна утуйуох инннэ иккилии чаайынай ньуосканан күҥҥэ 3-4 төгүл иһэ сырыттахха, астаах сөтөл олохсуйбакка ааһар.

* 5-6 хааппыла сибиэһэй сүбүөкүлэ сүмэһинин куттахха эбэтэр баатаны сиигирдэн туттахха, бүөлэммит мурун чөллөрүйэр.

* Сибиир олохтоохторо улахан тымныйыыга уонна күүстээх сөтөлгө литр аҥара водкаҕа 20 грамм сытыган эрбэһини (полынь) уган сууккаттан ордук кэм устата туруораллара. Төһөнөн уһуннук туруораллара да, соччонон ордук. Онтон остолобуой ньуосканан күҥҥэ үстэ иһэллэр эбит. Сэрэтэбит: бу ныманан оҕо эмтэммэт.

* Буспут сымыыт араҕаһын бытархай саахары кытары үп-үрүҥ буолуор диэри ытыйан, «гоголь-моголь» оҥоруллар. Аччык искэ истэххэ, сөтөл ааһарыгар көмөлөһөр.

* Бэс мутукчата С витаминынан уонна атын да иҥэмтиэлээх эттиктэринэн баай. Сэрии-сут сылларыгар мутукча уутун иһэрдэн элбэх оҕо сыыҥкалаабытын өрүһүйэн тураллар. Билигин да тымныйыыны, ыарыыны сэрэтиигэ мутукчаны туһаныахха сөп. 100 г бэс мутукчатын сууйан, бытарытан, 1 л оргуйбут ууга кутан оргутуллар. 1-2 чаас туруоран, сойутан баран бэйэтинэн эбэтэр кыратык мүөттээн иһиллэр.

"Саха сирэ" хаһыаттан.