Суолтата. Сахаҕа "Киһи биирдээх" диэн өс хоһооно баар. Ити биирэ диэн киһи идэтин ааттыыллар. Киһи хайаан да ханнык эрэ идэлээх төрүүр.

 

Аартыга. Дьоҕур Идэ Айыытын аартыгынан киһиэхэ тахсар. Бу аарытык хас биирдии киһи кутун кытта сибээстээх. Идэ аартыгын устун сүр кэлэр уонна кут нөҥүө тахсан киһи этин сиинин тэрээһинэ, өйө санаата, уйулҕата буолар.

Кээмэйэ. Киһи киһи аайы идэ аартыгын киэҥэ араас буолуон сөп. Айыы Үөрэҕэ этэринэн идэ аартыга тоҕус кэмэйдээх. Ити кээмэйи судургутутан түмүк диэн ааттыахпытын сөп. Оччоҕо Идэ аартыга тоҕус түмүктээх буолар. Түмүктэр төһө сөллөллөр да киһи соччонон кыаҕа улаатан, өйдүүрэ дириҥээн иһэр.

 

Түмүктэри сүөрүү. Түмүктэри сүөрүү - бэйэтэ туспа үөрэх.

- Киһи тугу эмэ ситиһэр туһугар бэйэтин ис дьоҕурун арыйыахтаах. Оттон ис дьоҕуру арыйыы түмүктэри сүөрүүнэн эрэ ситиһиллэр.

 

Ыраас буолуу. Киһи Айыылары кытта сибээстэһэригэр биир усулуобуйаны хайаан да тутуһуохтаах. Ол усулуобуйа - ыраас буолуу. Ыраас эрэ киһи аартыга Айыыларга тиийэ көтөҕүллэр. Ыраас эрэ киһи түмүктэри сүөрэр.

 

Көрүҥэ. Ыраас буолуу сүрүннээн үс көрүҥнээх:

1. Удьуорунан ыраас буолуу.

2. Эт сиин ыраас буолуута.

3. Өй санаа ыраас буолуута.

Бу үс көрүҥ бэйэ бэйэлэригэр киирсэллэр.

 

Ис хоһооно. Ыраас буолуу диэн аньыы суох буолуута. Киһи куһаҕаны оҥоруо суохтаах, куһаҕаны саныа суохтаах, куһаҕаны биһириэ суохтаах - оччоҕуна ыраас.

 

 

"Кут-Сүр" оскуола. "Сахаада" хаһыат 1992 сыл. 25.03. №12