Киһи аймх үөскүөҕүттэн төһө кыалларынан уһуннук олорор, кырасыабайдык кырдьар туһунан баҕа санаа баһам. Урут дьон үйэтин сыстыганнаах, искэннээх, сэллик ыарыылар, гигиенаны тутуспат буолуу кылгаталлар этэ. Ол эрээри чөл олох туһунан быраабылалар былыргыттан бааллар. Киһи организмыгар аһылык араас көрүҥэ туһалаах. Олортон сороҕун ылан көрөр буоллахха, ынах этэ, бурдук, үүт астар, чэй уонна уу.

Ыраас уу - уһун, доруобай олох төрүтэ. Үчүгэй хаачыстыбалаах уу организмҥа баар кири - хоҕу ыраастаан таһаарар, бүөрү, атын да уорганнары доруобай турукка тутар, искэннээх ыарыылар сайдалларын тохтотор. манна үрүҥ көмүс булкааһыктаах "сибэтиэй" уу ордук туһалааҕынан ааҕыллар.

Балык - аһылык рационун биир сүрүн элеменэ. Кэнники кэмнэрдээҕи чинчийиилэр көрдөрөллөрүнэн, балык үгүс көрүҥэ рак, сүрэх уонна тымыр ыарыылара сайдалларын тохтотор. "Биир ыстакаан буоккаҕа океаннааҕар элбэх киһи тимирбитэ" дир нуучча өһүн хоһооно. Олоххо да көстөрүнэн арыгы иһэн ырааппыт киһи баара биллибэт. Арыгы өйгө-санааҕа, үлэҕэ-хамнаска, ооххо-дьаһахха охсуута улахана күн аайы итирэн ииччэхтэнэн, охтон, күөлэһийэн уулусаны "сиппийэ" сылдьар дьон хообурдарынан үчүгэйдик көстөр. Ол да иһин саха өһүн хоһооно "Арыгылыын аргыстаһыан - эрэй-муҥ эҥэрдэһиэн" диир.

Медиктэр быһааралларынан, сексинэн чаастатык дьарыктанар дьон стресс дьайыытыгар ылларбаттар, иммунитеттпара бөҕөргүүр. Оҕоломмот дьахталлар эмиийдэрин былчархайа ыалдьарыттан, оттон эр дьон хабахтара рак буоларыттан быыһаналлар. Үгүстүк үлэлээн, сүүрэн-көтөн хамсаныы - уһун үйэлэнии мэктиэтэ. Билиҥҥи дьон, мэлдьи техниканан үлэлиир, айанныыр, ноҕоруускаламмат буолан, былыргыдьоннооҕор үйэлэрэ быдан кылгаата.

Бу аҕыйах быраабыланы тутуһар дьон олохторун уһаталларын элбэх чинчийиилэр көрдөрөллөр.

Юрий Ионов, Кубаннааҕы медицинскэй академия доцена.
Столетник. - 2007 - Ахсынньы
И.И. Неустроев. Доруобуйа-дьол. Дьокуускай: Бичик, 2011 с