Муҥха

Балыктыыр тэриллэртэн саамай улаханнара муҥха буолар. Кинини өссө баҕадьы диэн ааттыыллар.

Дьыл кэмиттэн көрөн муҥха тус туспа ааттардаах буолар.

• Ыстаапка - сайыҥҥы кыра муҥха.
• Дьүккү - муус халыҥаабытын кэннэ туттуллар муҥха
• Ийэтэ суох муҥха - сорох сиргэ ньиккэ диэн ааттыыллар.
• Сап муҥха, хоппуруон муҥха диэн араараллар.

Өрдөөҕүтэ, Ньукулай букатын эдэр эрдэҕинэ, өссө эһэни, тайаҕы бултаһа илигинэ, биир билэр киһитэ кини туһаҕар тайах иҥнибитин, ону эһэ сиэбитин тыллаабыт. Ол сиэҥҥэ эһэҕэ туһах ииппитин, солото суох буолан хаалан, бэркэ сэрэнэн баран көрөн кэлэллэригэр көрдөспут. Онно Ньукулай бэйэтин курдук эдэр Ньууччахаан диэн уоллуун иккиэйэҕин атынан барбыттар. 

Сэбээн Күөл бөһүөлэгэр балыаһалара тыа саҕатыгар турар үһү. Балыыһа аттыгар баар пилорамаҕа бөдөҥ-садаҥ, күүстээҕинэн биллэр эдэр нуучча үлэлиирэ. Кэргэнэ балыыһаҕа санитаркалыыр дуу, туох дуу эбит. Кинилэр балыыһа аттынааҕы дьиэҕэ олорбуттар. 

Аҕыйах сыллааҕыта Кэбээйи Куокуй диэн бөһүөлэгэр олорор Күлээйэптэр диэн ыаллар ынахтарын бөһүөлэктэн соччо ырааҕа суох сиргэ сыһыыга мэччийэ сырыттаҕына эһэ тардыбыт. Ону дьон көрөн ынахтаах ыалга тыллаабыттар. Онуоха дьиэлээх хаһаайын биир атаһыныын тэлиэскэ бырасыаптаах кытай тыраахтарынанынахтарын өлүгүн харайа барбыттар. Сэрэххэ, сүнньүөхтээх доруоп сааны ылбыттар.

Уопсайынан, алыһара суох сиргэ алыһардаабыта буолан күнү-дьылы туһата суох бараабат ордук. Бу балык уу кытыытыгар, уу аннынааҕы үрдэллэргэ, ууга баар туох эмэ хахха (от бөлкөйө, ууга сытар сыгынах) таһыгар хорҕойор. Улахан алыһар дириҥ ууну сөбүлүүр.