Бу кэпсиир түгэним ааспыт сыллар 80-с сылларыгар буолбута. Сааскы Ньукуола сыбара буолан, үөл кус уонна кыра хаастар кэлэр кэмнэрэ. Гоша, Бүөккэ уонна Бааска диэн үс табаарыстыы уол үөрэхтэрин бүтэрэн, сопхуоска тутах испэсэлиис буолан үлэлээбиттэрэ аҕыйах сыл буолла. Биир үтүө күн Тордуйа ыйбыт диэн сиргэ кусту барарга сүбэлэспиттэр.
Кураан саас буолан, күөллэригэр икки матасыыкылынан айаннаабыттар. Бултуур сирдэригэр киэһэ 10 чаас саҕана тиийбиттэр. Хонуохтаах дьиэлэрэ былыр холкуос саҕана тутуллубут, бостууктар, сылгыһыттар хонор кыракый үүтээннэрэ. Дьиэттэн чугас хордоҕой баарыгар дүлүҥтэн оҥоһуллубут хас эмэ үйэтээҕи киһи уҥуохтара көстөллөр. Күөс өрүнэн аһааһын буолбут. Гоша элбэх саҥалаах, сороҕор киһиргээн да ылар адьынаттааҕын билэр буолан, табаарыстара кыһамматтар. Холуочуйан, саҥа – иҥэ элбээбит. Гошалара эһэкээни күндүлүүбүн дии-дии уокка ас кээһэ-кээһэ, бэт холус тылларынан алҕаатаҕа буолбут. Ол кэннэ куруускалаах арыгытын саба ыспыта уот өрө уһууран тахсан сирэйин салыы сыспыт. Уолаттар ону көрөн күлэн алларастаһа түспүттэр. Ити курдук хойукка диэри ампаалыктанан баран, күн ортотугар диэри утуйбуттар.
Сарсыарда Гошалара төбөтө ыалдьан кыайан турар кыаҕа суох буолбут. Куруускаҕа арыгы кутан хаалларан баран, уолаттар дурда оҥосто киирбиттэр.Бүөккэлээх баска бэккэ түбүгүрэн үс сиргэ дурда оҥорон, мончуук түһэртээн баран тахсыбыттара, киһилэрэ лапа холуочуйан сэргэхсийбит эбит.
«Чугаһынан хана да хаппыт масс суох, ол иһин ити бокуонньуктар сытар сирдэриттэн аҕаллым», - диэбит. Уолаттар көрбүттэрэ, киһилэрэ былыргы сиэрдийэ, тоһоҕо бөҕөтүн таспыт эбит. «Тоҕо итинтэн ыллын, сөбүлүөхтэрэ суоҕа», - диэн Бааска иһигэр киллэрбэтэх. «Былыр үйэҕэ өлөн хаалбыт дьон хайдах ирдиэхтэрэй. Уонна саха абааһыта нууччаны кыайан сиэбэт», - диэн Гоша хоҥоруутугар хоннорботох. Нуучча ийэлээх буолан, Гошаны омос көрдөххө киһи саха диэбэт киһитэ. Ол да буоллар уолаттар мөҕүттэ-мөҕүттэ киһи уҥуоҕун мастарын төттөрү таспыттар.
Аһаан баран, Бааскалаах кус маныы киирбиттэр. Гошаны «анны ууга буккуллуон, күнүс манаар» диэн хаалларбыттар. Сарсыарда уолаттар холбоон отучча кустах үөрэн – көтөн тахсыбыттар. Былыта суох бэрт ыраас күн үүммүт. Киһилэрэ утуйан муннун тыаһа муораҕа тиийбит эбит. Уолаттар чэй иһэн баран эмиэ утуйардыы сыппыттар. Күнүс бары бэркэ сэргэхсийэн уһуктубуттар. Утуйар мөһөөччүктэрэ сиигэ куурдун диэн таһырдьа аргах маска ыйаабыттар. Гоша киэнэ ортоку түбэспит. Сып сырдык, ып ыраас күнтэн, уһуктубут айылҕа саҥатыттан бэркэ дуоһуйан, уолаттар чээйдии олорбуттар. Арай, киһи уҥуохтаах хордоҕойтон күүстээх холорук ытыллан тахсыбыт да, уолаттар үүтээннэрин көрбүтүнэн ытыйан кэлбит. Утуйар таҥастар ыйанан турар сирдэрин аттынан ааһан иһэн, чуо Гоша мөһөөччүгүн эрийэн илдьэ бара турбут. Уонна кэрии саҕатыгар турар улахан баай тиит чыпчаалыгар эрийэн кэбиспит.
Уолаттар көрбөтөхтөрүн көрөн, тылларыттан маппыттар. Улаханнык уолуйбут Гоша «ити тоҕо миэнин эрэ илдьэ барда» диэн ыйытыыта хоруйа суох хаалбыт. Уоскуйа түһэн баран, арыый кыаналлара Бааска маска хатаастан холорук эрийбит мөһөөччүгүн бэрт нэһиилэ сүөрэн түһэрбит.
Бу киэһээ Гоша кус маныы киирсэр буолбут. Кини дурдата дулҕалаах баҕайы били уҥуор турар эбит. Онон эрдэ киирбит. Уолаттар эмиэ киирээри бэринэ-хомуна сырыттахтарына, тэйиччи киһилэрин айдаана, мата-кута иһиллибит. Соһуйбут кыттыгастара көрбүттэрэ, киһилэрэ дулҕалаах ууга түөрт атах буолан баран аймана аҕай сылдьар эбит. Бүөккэ «итирэн баран дьаабыланар» диэбит. Киһилэрэ тура сатыы сатыы умса баран иһэр эбит. Кэтэһэн көрөн баран, Бааска бара сырыттахха сатаныыһы диэн тиийбит. Гошаҕа тиийэн туруору тардан баран: «Тугу дьаабыланаҕын?» - диэн ыйыппыт. Онуоха дөлбү тириппит, уҥуоҕа халыр босхо барбыт Гоша бэрт нэһиилэ: «Кимнээх эрэ ууга тимирдэ сатаатылар, эн кэлбэтэҕин буоллар өлөрүө эбиттэр», - диэн көб;өхтээбит.
Ити кэннэ уолаттар сатанымаары гынныбыт диэн, төннөргө быһаарыммыттар. Гоша итинтэн ылата ону-маны мээнэ тылласпат буолбут. Уонна бу диэки бултуу үктэммэт. Билигин куоракка дьоһуннук олорор сураҕа иһиллэр. Оннук эрэ буоллун.
Н.Тихонов. Ньурба, Маалыкай.
«Кыым» хаһыат. Ахсынньы 1 күнэ 2011 сыл.