Тайахха киискэ курдук бөҕө тыс, бөдөҥ уҥуох о.д.а. хаачыстыба улаханнык ирдэниллибэт. Кылаабынайа, санаатын ууран, тайаҕы көрдөөн, итиэннэ булан тохтоторо ирдэниллэр.

Сорох үчүгэй тайахчыт ыт тайаҕы хаһыытыттани - сыппыт сириттэн ыраатыннарбакка, налыччы киирэн, эккэрдээн үрэн тохтотор. Маннык ытынан бултуур табыгастаах, эрэйэ суох. Дохсуннук, баламаттаан киирэн, харса суох үрэн субурутар ыттар үксүн кыылы ыытан кэбиһээччилэр. Ыраах илдьэн иннин ыллахтарына, ууга эҥин түһэрэн тохтотоллор. Маннык ыттар уһуннук сырыстахтарына киһи үөйбэтэх-ахтыбатах сиригэр тиийээччилэр, үгүстүк сүтэн да хаалаллар.

Һгһс дьон биирин туола илик ыт оҕолорун тайахха үөрэтэ сатаачылар. Эдэр үөрүйэҕэ суох ыт, киискэ курдук ылла да, саҥа суолугар үрэн киирэн барбат. Сороҕун төрүт да бырыа суоҕа, сорох эдэр ыт баран иһэн, кыылы бэйэтин көрдөҕүнэ куттанан, куотан да хаалыан сөп. Бэрт аҕыйах ыт ылла да бэйэтинэн үөрэнэр.

Бастаан барбатаҕа, куттаммыт ыт хайдаҕын билбэт. Үгүс ыт атын ыттары кытта үрсэн сиэстэҕинэ үөрэнэр. Маҥнай куттаммыт ыттар 2-3 саастарыгар тиийдэхтэринэ үрэр, барар буолаллар. Онон тайахха ыт 2-3 сааһыгар хайда5а-туо5а биллэр дии саныыбын. ыт үксэ төһө да барар буолбутун иһин, дьиҥнээх үчүгэй тайахчыт ыт олус сэдэхтик көстөр. Дөбөҥнүк үөрэтэр туһугар саамай үөрүйэх ыкка сыһыаран үрсүһүннэрэр ордук. Дьоҕура мөлтөх ыт төһө да хаста да сиэспитин иһин бэйэтэ көрдөөбөт, атын ыы эрэ кэтэһэр, соҕотоҕор көдьүүһэ суох буолар.

Муостаах тайахтан саллар, наар кыратын бултаһар тайахтар эмиэ бааллар. Соҕотох ыт үрэр тайаҕар сэрэнэн, тыал утары, үрбэт кэмигэр тохтоон, тыаһа суох киирэрэ сатанар. Оннукка үөрүйэҕэ суох ыт, иччитин тыаһын иһиллэн, иччитигэр кэлэн төннөөччү. Оччоҕуна тайах киһини билиэн, үргэн хаалыан сөп.

Хас да ыты илдьэ сылдьарга тэҥ атахтаах ыттар ордуктар, элбэх ыт үрэригэр киирэргэ үчүгэй. Тайахтыы сылдьан ыты сыгынньах илиинэн тутуллубат, киһи сыта хаалбатын диэн. Эдэр ыттар моҕотойу, тииҥи үрэр мээнэ буолааччылар. Олору отунан-маһынан тамнаан, чыпчахайынан быһыта сынньан тохтотор ордук. кыраҕа иирбит ыт улахан булка мэһэйдээх.

Айаал Данилов, булчут ыты иитэр питомник директора. Ньурба улууһа, Малдьаҕар. "Кыраһа". Сэтинньи-ахсынньы ыйдар. 1994 сыл.