Ааспыт нэдиэлэҕэ, Бүлүү эҥээриттэн Дьокуускайга кэлэн иһэр куоратчыттар, олус сэдэх түбэлтэ туоһуларынан буоллулар. Кинилэр сөҕүөхтэрин-махтайыахтарын быатыгар, харахтарын ортотугар аарыма тойон көтөрдөр уонна хара тыабыт биир маанылаах кыыла кыһыл саһыл икки ардыгар дуолан хапсыһыыларын түгэнэ көстөн ааспыт.

Күммүт уһаан, сарсыарда сэттэ чааска халлаан бэрт сырдык. Ыраах айантан киин куоракка чугаһаабыт дьон уһуктан, сэргэхсийэн олорор кэмнэрэ эбит. Куораттан Бүлүүлүүр суол 16 килэмиэтиригэр кэлэн (санатар буоллахха манна сайыҥҥы оптуобус тиһэх тохтобула баар) таксиларын биир көлөһөтө тыына тахсан хаалбыт. Суоппар ону уларытар кэмигэр, сорохтор чэрчийэ таһырдьа тахсыбыттар, дьахтар өттө иһирдьэ хаалбыт. Соһуччу, кинилэртэн суол уҥа өттүгэр баар күөл кытыытыттан, биир кыһыл саһыл хайдах эрэ ыарыыламмыт курдук сүүрэн тахсан суолу туораабыт уонна ойуур диэки ойон иһэн, тоҕо эрэ кэннин хайыһан баран, тииһин ырдьаппытынан олоро биэрбит. Ону кытары, үрдүгэр хантан кэлбитэ биллибэт сүүнэ хотой барыс гына түспүт даҕаны, дэгиэ тыҥырахтарын сараппытынан ааһа көппүт. Саһыл салгыны хабыалаан тииһин тыаһа лаһырҕаан хаалбыт. Бу кэмҥэ ойуур саҕатынан аны иккис, арыый кыра хотой көтөн кэлэн, биир сонос тииккэ олорунан кэбиспит.

Барар-кэлэр сирэ бүөлэммит саһыл, абырал көрдүүрдүү айанньыттар диэки ыстаммыт. Маны эрэ көһүппэтэх дьон бурал гыммыттар, хата, биир эр бэрдэ сыыһа-халты тэбэн хаалбыт. Ити икки ардыгар бастакы хотой эргийэ охсон түһүөхчэ буолан иһэн, дьонтон мэһэйдэтэн ханнан хаалбыт.

Оттон саһыл, суоппары өмүрдүбүтүнэн массыына аннынан сылыпыс гынан баран, суолун төттөрү туораан чугастааҕы ойуур диэки кыаҕа баарынан маахтаабыт. Бастакы хотой саһылын сүтэрэн өрө халаахтыы сырыттаҕына, өлүү түбэлтэлээх, бу быһылааны үчүгэйдик көрөөрү массыына иһиттэн кыһыл саһыл бэргэһэлээх дьахтар тахсан кэлбит. Ону кытары хотой массыына үрдүнэн сарайан кэлбит даҕаны, дьахтар бэргэһэтин саба харбаан ылаат, кыайбыт-хоппут сиэринэн тэйиччи тиийэн сиргэ түһүнэн кэбиспит. Хара сарсыардаттан «халаммыт» дьахтар бэрдэ суох кыланыытыгар адьас кыһамматах.

Ити кэмҥэ, били маска түспүт доҕоро ыһыктынан кэбиспит даҕаны, абыраллаах ойууругар тиийиэхчэ буолан эрэр саһылга кынаттарын даллаппытынан саба бүрүйэ түһүнэн кэбиспит. Дьон «тутта быһыылаах» дэспиттэрэ, чочумча буолаат, хотой сарайбыт кынаттарын анныттан саһыл мүччү туттаран сүүрэн бүгүллэҥнээн эрэрэ көстүбүт. Ити кэмҥэ алҕаһын өйдөөбүт иккис хотой, маа бэйэлээх мааны көрүҥэ лаппа мөлтүү быһыытыйбыт бэргэһэни хаалларан, саһылы эккирэппит. Мантан салгыы туох буолбутун дьон маска мэһэйдэтэн көрбөтөх. Ол эрээри, хотойдор тэйиччи баран чаҥырҕаабыттарыттан сылыктаан, туттулар быһыылаах диэн тойоннообуттар. Сорохтор баран көрүөхтэрин баҕарбыттар даҕаны, суоппар тиэтэйбит, уонна, бэргэһэтин «эмсэҕэлэппит» дьахтар «абааһы көтөрдөрүгэр» уоҕа-кылына сүрүн моһолунан буолбут.

Сахаларга, «тойон көтөр кыс ортото кэлэн уйатын хаардаан барар» диэн уос номоҕо баарын билэбит. «Хотой бачча эрдэ кэлэр дуо?» диэн биология үнүстүүтүгэр эрийэн кэпсэтэ сылдьыбыппар, «тойон көтөр кулун тутар ый 10 чыыһылатын диэки кэлэр» диэн иһитиннэрдилэр. Тыһыта лаппа бөдөҥ уонна «киҥнээх» буолар эбит. Ол даҕаны иһин, ити саһылы сүрүн бултаһааччынан тыһыта буолбут. Атыыра күөйэ көтөн булду хаайан биэрэр эбит. Оттон бэргэһэ барахсан туһатыттан ааспыт үһү. Тойон көтөр тыҥыраҕа эһэ киэниттэн эрэ арыый кылгас, уһуна ардыгар 7 см уһуҥҥа тиийиэн сөп эбит. Ити айылаах дэгиэ тыҥырахтар тобулу тутууларын туох бэргэһэтэ тулуйуо буоллаҕай...

Геннадий БЕЧЕРЯКОВ. "Кыым" хаһыаттан