Билгэ
Күн Куйаарыма кинигэтинэн билгэ.
Билгэлэнэргэ биир киhи күҥҥэ биирдэ эрэ баттыахтаах, ол кэннэ утуу субуу хаста да баттаабытын аахсыллыбат, маҥнайгы эрэ сырыын дьиҥнээх буолар.
БИЛГЭЛЭН <--баттаа
|
|
Айыы итэҕэлэ
Кэрэх
Кэрэххэ тутталлар: кугас эбэтэр мыылай маҥан өҥнөөҕү – ынах сүөһүнү, сылгы буоллаҕына – сырайа маҥан, чокуруос харахтааҕы, маҥаас сылгыны. Маны ойуун, дьэ, кыыран, өлөртөрөн, этин сонно биир күн сиэтэн баран, тириитин, баһын уҥуоҕун, тириитин тобуктарынан туйахтарын илдьэ уһулан ылар, боруоста. Дьэ, ол гынан баран икки модьу салаалаах чугас-чугас турар тииккэ маһы үүттүүр уонна икки баһыттан икки салааҕа тайаннарар уонна били үүккэ быанан ыйыыр быһыылаах. Кэрэх сиртэн 6-7 миэтир үрдүктээх буолар. Олох чолойон олорор. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Сахалар итэҕэллэрэ
Саха космогоническай билгэлэрэ. Космогония диэн ол аата кыйаар (вселенная) айыллыытын туһунан үөрэх. Бу астрономияхаллаан эттиктэрин уонна олор системаларын үөскээбитин уонна сайдыбытын чинчийэр уонна үөрэтэр салаата. Сахалар итэҕэллэринэн кыйаар үс араҥалаах: Үөһээ Дойду, а.э. халлаан кыйаара, Орто Дойду – сир эйгэтэ, уонна Аллараа Дойду – үөдэн түгэҕэ..Олоҥхоҕо этиллэринэн, кыйаары үс аҥыы өлүүлэргэ араарыы маннык быһыылаах буолбута. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Ыһыах
Итэҕэл илгэтин сигилитинэн сахалар былыргыттан самаан сайын кэлэрин уруйдаан-айхаллаан көрсөллөрө, бука-бары түмсүһэннэр алгыһынан арчыламмыт, Айыылартан айдарыллыбыт олохсуйбут түөлбэлэрин бастыҥ алаастарын хатыҥ чараҥнардаах, бэс чагдалардаах, чээлэй сырдык сыдьаайынан угуттаммыт үрэхтэрдээх-күөллэрдээх толоонноругар, кырдалларыгар сиэри-туомубарыллааннар күөх илгэ үрүҥ тунах ыһыаҕын уйгулааннар кыралартан кырдьаҕастарыгар тиийэ үөрэ-көтө түмсэллэрэ. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Алгыс
Саха омугар араас элбэх туом баар. Билиҥҥи кэмҥэ сөргүтүллэн, олоххо киирэн эрэллэр. Ол иһигэр биир улахан туом Ыһыах Алгыһа буолар. Алгыс туһунан элбэх ыстатыйа, кинигэ сурулунна. Бэйэм тугу билэрбин киэҥ эйгэгэ таһырдьа оҥоһуллар алгыс туһунан өйдөтүү курдук суруйабын. Алгыс билиҥҥи саха киһитэ өйө-санаата уһуктубут, дьиҥ итэҕэлигэр чугаһаабыт кэмигэр сүҥкэн улахан оруоллаах, өйдөбүллээх, олоҕор улахан сабыдыаллаах. Ону хас биирдии киһи өйдүөхтээх. Алгыс мээнэ оҥоһуллубат. Наһаа элбэх быраабылалаах, хааччахтаах, дириҥ өйдөбүллэрдээх. Сиһилии
Айыы итэҕэлэ
Салама туома
Салама - саха Айыыларга тиксэр, үҥэр сиэрэ - туома. Үксүгэр сайылыкка көһөн тахсааты кытта оҥоһуллуохтаах. Салама туома саха киһитэ айылҕаны кытта чугасыһар, кэпсэтэр биир ньымата. Сиһилии
|
|
^ Үөһээ
|