"Оҕо төрөөһүнэ" биир улахан сиэр - туом. Дьахтар Айыыһыта чугаһаабыт буоллаҕына (ол аата төрүүрэ) эр киһи бэлэмнэнэр. Кини чугас күөлүн таһыттан ньалаххай оту үргээн киллэрэн ампаарын үөһээ өттүгэр кыбытар. Тыаҕа тахсан мас булан киллэрэн "сатанах" оҥорор: икки ачаахтаах маһы туруору анньар, уонна ол үрдүгэр биир туорай маһы уурар. Мас анныгар күөх оту тэлгиир. Ону Сэһэн Боло "Төрүүр майгы" диэн ааттаабыт. (Боло, 1994)

 

Былыр саха дьахтара илиитин сатанахха ууран, чохчойон олорон төрүүр. Оҕо көтөҕөөччү эмээхсин уонна көмөлөһөөччү икки-үс дьахтар илиилэрин арыынан соттон, төрүр дьахтары илин-кэлин өттүттэн, иһин, сиһин оргууй имэрийэн төрөтөллөр.Былыр дьахтар төрүүрүгэр эр киһи сылдьыбат.

Сахалар өйдүүллэринэн оҕо төрүүрүгэр, оҕо кутун биэрбит Айыыһыт Хотун чугас сылдьар. Кини барытын көрөр - истэр. Сыыһа - халты туттуу, айдаан, куһаҕан тыл - өс баар буоллаҕына, Айыыһыт кэлэйэн баран хаалар. Оччоҕо оҕо дьылҕата кылгыыр. Ол иһин өбүгэлэрбит үтүөнэн салайтаран  сиэри - туому толороллоро.

Дьахтар төрүүрүгэр баттаҕын ыһаллар, тимэҕин төлөрүтэллэр, күлүүстэрин арыйаллар. Оһоххо күөс оргута уураллар. Ол оргуйдаҕына, дьахтар ыксаан төрүүр, ону "күөһү кытта сырсыһыннарыы" диэн ааттыыллар.

Оҕо көтөҕөөччү дьахтар оҕо төрүүрүн кытта киинин быһан, сууйан - сотон, куобах түүтүгэр суулаан биһиккэ сытыарар. Биһик үөһээттэн түспүт быаҕа ыйанан турар. Ол гынан баран бу түүн оҕону биһиккэ сытыарбаттар, ийэтин кытта сытыараллар. Онтон биһиккэ ыт оҕотун аҕалан угаллар. Тоҕо диэтэххэ, түүн абааһы кэлэн биһиги өҥөйөн көрдөҕүнэ, ыт сытар буоллаҕына, кэлэйэн төннөр үһү.

Чинчийээччи Р.И. Бравина суруйарынан, оҕо төрөөтөҕүнэ сахалар оҕолорун оһох иннигэр көтөҕөн олорон,арыынан эбэтэр сүөгэйинэн ньалҕаарыччы сотон баран, атаҕын - илиитин, сиһин "көннөрөн", иһин сымнатан имэрийэллэрэ. (Бравина, 2006, с. 8-11)

 

А.С. Федоров "Өбүгэ сиэрэ - туома" кинигэтиттэн. Бичик - 2011.