Үөр

Куһаҕаннык өлбүт киһи сүрэ үөр буолар. Бу - хара тыын. Кини уот тыына буоларын быһыытынан аһары сэрэхтээх. Былыр киһи үөрүн түктүйэҕэ хаайар, курсуйохсуу, "бах таҥара" оҥостуу ньымалара баара. Балар киһиэхэбарытыгар кутталы үөскэтэллэр уонна өлүүнү чугаһаталлар. Онон бу ньымалары билигин туттубаттар.

Абааһы

Тыын үүнэр аналын толорботоҕуна, үөһэ көппөт. Үрэллэн аллара түһэр.

Киһи өллөҕүнэ кирдээх-дьайдаах тыын ыараан, алларааҥҥы араҥаҕа барар. Онно иҥэн алдьатар, үрэйэр күүскэ кубулуйар. Бу күүс көстөр эйгэ тыыныгар холбоһон, киһи этигэр - хааныгар, өйүгэр - санаатыгар сабыдыаллыыр. Ол сабыдыаллаан киһи куһаҕан, түктэри майгытыгар сигилитигэр кубулуйдаҕына, абааһы дэнэр. Онон куһаҕан тыын киһинэн сирэйдэниитэ, абааһы буолар. Онтон куһаҕан тыын көстөр эйгэҕэ бэйэтэ туспа биллиитэ сибиэн, сэт, дьай, о.д.а. ааттанар.

Абааһы бэйэтэ туспа айыллыбыта биллибэт. Ол да иһин Айыы Аймаҕа куруук абааһыны кыайар-хотор.

Дууһа

Дууһа туһунан Курууппа ойуун маннык диэбит: "Киһи тыыннааҕар кут-сүр дииллэр, онтон өллөҕүнэ дууһатынан этиллэр... Киһи өллөҕүнэ буор кут аан маҥнай салгыҥҥа көтөр. Манна салгын кут сылдьпар. Иккиэн аллараа дойдуга киирэллэр. Манна дууһата диэн ааттаналлар".

Дууһа диэн киһи өлбүтүн кэннэ, этин сиинин уонна өйүн санаатын тыына бииргэ холбоһуута буолар.

Куһаҕаннык өлбүт киһи дууһаламмат. Ол иһин кинини "дууһатыгар турбут" - дууһатын суох оҥорбут диэн этэллэр. Тыын быһыытынан, дууһа хотугу түһүү халлаанынан, таҥара буолан сиргэ кэлэр. Былыргылар оннук саныыр эбиттэр.

ТАҥара

Тыын быһыытынан, дууһа көстүбэт эйгэ анал бэлиэтигэр кубулуйар уонна хаттаан таҥыллан, көстөр эйгэҕэ киирэр. Бу киирэн, көстөр эйгэҕэ хос иҥэр. Ону таҥара диэн ааттыыллар. Итинник өйдөбүлүнэн салайтаран дьон кыылы-сүөлү, көтөрү-сүүрэри, өлбүт дьоҥҥо эмэгэт, кэрэхси туруоран,

Таҥара оҥостор үгэстэммит.

Дьокуускай, Бичик 2009 . Дабыл

Эйгэ - сахалыы сайт http://eyge.sakha.ru/?fn_mode=fullnews&fn_id=1129&do=ayww
http://eyge.sakha.ru