Бу былаас буолбутун кэннэ мин аҕабын кытта Лүксүгүн муҥхатыгар барса сылдьыбытым. Онно Доосколорго хоно сыттахпытына, Алыһардаах удаҕан кэлбитэ. Кини сирин кырыкыйдар ылбыттарын үҥсэр суруктаах иһэр этэ. Ол хоно сытан биһиги удьуорбутугар Табытыан ойуун босхоҥ өлүүнү хайдах иҥэрбитин туһунан кэпсээбитэ.
Алыһардаах кэпсээнэ:
– Кукаайык кинээс Мукучу Унаардааҕын илин өттүгэр олорбута. Кини баар-суох соҕотох оҕото Малаанньа кыыс уҥар, иирэр ыарыы буолан сор бөҕөнү көрбүтэ. Оччолорго мин тугу да билбэт этим. Арай, билэрим диэн, оһох кэннин диэкиттэн уот кэлэн дьахтарга (Малаанньаҕа) киирэн сүтэн хаалар. Малаанньа миигин “илииҥ сымнаҕаһа бэрт” диэн бэйэтиттэн араарбат этэ.
Дьэ биирдэ биһиэхэ Лүүчүн икки ааттаах ойууна Миичээ уонна Табытыан бииргэ түбэһистилэр. Миичээ ойуун кутура-кутура илиитин өрө ууннаҕына – эһэ тахтайа буолар, дүҥүрүн өрө уунан суол аанын диэки баран бүк туттубутугар, чэп-чэҥкир муос буолан хаалта. Онуоха Кукаайык кинээс: “Дьиэ бараанын алдьатар куһаҕан буолбат дуо, алдьатыма”, – диэтэ. Ону истэн олорон Табытыан ойуун: “Бүтэр баар буоллаҕына – бүппүтэ буолуо, алдьанар баар буоллаҕына – алдьаммыта буолуо. Ыалдьыттарыҥ дуу, ыттарыҥ дуу сүгүн буолбаттар”, – диэтэ. Кукаайык кинээс кинилэри “сөбүн эрэйдэннигит, түксүлээҥ, ол-бу буола олорумаҥ...” диэн тохтото сатаата.
Онтон Табытыан ойуун көрүү көрүүлэннэ: “Хаан урууҥ, харбаһын тымырыҥ, үөһэттэн-аллараттан туттарыылаах улуу удаҕан баар эбит!” Онуоха Кукаайык: “Ээ, баар. Дардаҕар Боотур кыыһа аатырар Көмүстэтэр удаҕан”, – диэн бигэргэттэ.
– Ол киэргэлин-симэҕин араҥас үрдүттэн суйдаан ылбыттаах эбиккин.
– Баҕар, буолуо даҕаны, – диэн Кукаайык кинээс билиннэ. Кирдик, ылбыт үһү.
Салгыы Табытыан ойуун былыргы удаҕан үөрүн киллэрэн: “Хара түөкүн, сирэйиҥ кур сылгы баһын уҥуоҕун курдук кубарыччы тартаран, холойо сытыйан бараҥҥын, көтөлгөнөн көмүспүн, аҥаарганан алтаммын ылан сундуук иһигэр, киэргэл ойуулаах кыра холбуйа иһигэр уга сытар буолбаккын дуо? Онтукайгын сибилигин киллэрэн кулу”, – дэттэ.
Кукаайык кинээс үстэ тахса сылдьыбытын, киллэрбитин кэннэ ойууммут былыргы удаҕаны салгыы этитэн: “Дьэ, билигин да итэҕэс, сорҕото суох. Дьэ, туһаныаҥ буолуо эбитэ ини, туһанымыаҥ буолуо эбитэ ини!” – дэттэ.
Табытыан ойуун кыыран үтэйбитин кэннэ, Малаанньа кыыс үтүөрэн дьиэ иһигэр ону-маны кыраны үлэлиир буола сылдьыбыт. Уруккуттан кэпсэтиилээх баай уола ойох ылыах курдук буолбут. Дьэ онно Кукаайык кинээс Кэбээйигэ киирэ сылдьан Табытыан ойууну көрсүбүт уонна “эмтээбит кыыһыҥ үтүөрбэтэ” диэн балыйан, манньатыгар биэрбит атын төттөрү тутан ылбыт.
Ол кэннэ үс хонон баран Кукаайык кыыһа Малаанньа моҥнон өлөн хаалбыта. Онон сөп буолбакка, Табытыан ойуун: “¥йэттэн үйэ тухары, саастан саас тухары хаал”, – диэн баран, кинилэргэ босхоҥ өлүү төрдүн ыыппыт. Ол иһин ити Буоккалаах үс сыл тухары ороҥҥо лип сыппыта”, – диэн Алыһардаах удаҕан мин дьоммор кэпсээнин түмүктээбитэ.
Осип МАЛЬЦЕВ, 1907 с. төрүөх, Бүлүү Бороҕоно. М.Т. Гоголева суруйуута. http://www.kyym.ru - сайттан. "Кыым" №44 2016.11.10