Биир дойдулааҕым, аймаҕым, күүстээх киһи Егор Дмитриевич Готовцев-Муотаанай туһунан кэпсиэхпин баҕарабын. Муотаанай аҕатын Миичэкэни кытта иккиэн уһаналлар этэ. 1954-1960 сс. элбэхтик алтыспытым.

Быа тардыһыыта

 

1957 сыллаахха Дьокуускайга Орджоникидзе уулуссатыгар турар “Тайга” диэн көстүүнэйгэ соҕурууттан кэлэ сылдьар И.Морозов диэн Н.Н. Тарскай билэр киһитэ, успуорт судьуйата түспүт. Онон Н.Н. Тарскай көҕүлээһининэн, Николай Николаевич бэйэтэ, мин убайым Тихон Егорович уонна Муотаанай буолан, ол Морозовы кытта быа тардыһа диэн тиийбиттэр. Ол туһунан миэхэ Муотаанай бэйэтэ кэпсээн турар.

 

Тиийэн И.Морозовы кытта кэпсэппиттэр, киһилэрэ холонон көрөргө сөбүлэспит. Н.Н. Тарскай тардыһыы быраабылатын ыалдьыкка быһааран биэрбит. Инньэ гынан таһырдьаттан хаптаһын булан киллэрбиттэр, тардыһар дьоҥҥо илиилэригэр таҥаска сууламмыт боруобат туттарбыттар.

 

Бастакы киирсиигэ Муотаанай аанньа тардыспакка, боруобатын ыытан биэрбит. Онон киһитэ кыайбыт. Ити кэннэ дьэ атах тэпсэн олорон, эн-мин дэһэн кэпсэппиттэр, кыратык кыһыл арыгы испиттэр уонна иккистээн олорбуттар.

 

Иккис сырыыга И.Морозов кытара-кытара тардан көрбүт да, Муотаанай иннин биэрбэтэх. Ол курдук Дьөгүөр балай да хамсаппакка олорон баран, биирдэ дьигис гынаат, киһилиин-боруобаттыын туура тардан ылбыт. Ити кэннэ Н.Н. Тарскай И.Морозовы кытта Муотаанайы “Динамо” кулуупка илдьэн ыстаанга көтөхтөрөн көрбүттэр. Онуоха Муотаанайдара 80 киилэлээх ыстаанганы өрө көтөҕөн баран, төбөтүн үрдүгэр эргитэн көрдөрбүт. Морозов сөхпүт-махтайбыт уонна Николай Николаевичка туһаайан “Дьөгүөрү соҕуруу илдьэн тартарар ыарыытын эмтэтэн баран, ыстаангаһыт оҥоруом” диэбитин бэйэтэ буолумматах.

 

Ат айааһыыра

 

Сайын окко аҕабын уонна Муотаанайы кытта биир звеноҕа үлэлиирим. Оччолорго Муотаанай окко киириэх иннинэ ат айааһыыр идэлээҕэ. Хайдахтаах да хаҥыл, айаас аттан куттаммат этэ. Кини айааһаныахтаах акка ойоҕоһунан киирэн баран, сыгынньах илиитинэн кулгаахтарыттан бобо тутан, төбөтүн умса баттаан кэбиһэрэ. Оччоҕуна аттыгар турар уолаттар сырсан кэлэн аты бас быалаан, үүннээн-тэһииннээн, ыҥыырдаан эбэтэр адаҕалаан биэрэллэрэ.

 

Аны туран, төһө даҕаны ити күүһү-кыаҕы эрэйбитин иһин, Муотаанай аты олус сымнаҕастык тутара-хабара уонна куруук кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьара.

 

Оҕуһу көтөҕүү

 

От кэмигэр Муотаанай күүһүн-кыаҕын биир даҕаны атырдьах тулуйбат этэ. Ол иһин кини от кэбиһэргэ анаан тыаттан тахсан бэйэтэ үс салаалаах хатыҥы быстан киирэн, үөрбэ, атырдьах оҥосторо.

 

1959 сыллаахха от кэбиһэ сылдьабыт. Мин бэрт улахан оҕуһунан бугул аҕалан биэрэбин. Аҕам үөһэ түскэ турар. Муотаанай быраҕар. Ол туран киһим биир сырыыбар: “Оҕускун көтөҕөбүн дуо?” – диэн ыйытта. Онуоха “кэбис, улахан, боруода оҕус, кыайыаҥ суоҕа” диэн көрбүппүн, киһим “чэ, үчүгэйдик тутус” диэт, оҕус икки илин атаҕын икки ардыгар төбөтүн уган, илиитинэн атахтарыттан харбаан баран, өрө сүгэн кэбистэ! Мин оҕус сиһинэн халтарыйан сиргэ биирдэ баар буола түстүм. Ону аҕам от үрдүттэн түһэн, хостоон таһаарда.

 

Муотаанай Дьөгүөр илиитин былчыҥын күүрдэн баран, быһаҕы түһэр диэн этэрэ. Буолуммат этим. Кини сиһин былчыҥа хорууда курдук көстөр буолара. Тартарар ыарыыта киирээри гыннаҕына, миигин тэйэн-куотан биэр диэн сүбэлиирэ.

 

Егор Егорович ГОТОВЦЕВ,  Уус Алдан, Биэттэ. http://www.kyym.ru - сайттан. "Кыым" №5  09.02.2017